2024 yılının 20 Temmuz gününü de bu hafta sonu geride bıraktık. Bilindiği üzere, adli tatil, her yıl 20 Temmuz’da başlayıp 31 Ağustosa kadar devam eden ve genel olarak adli mercilerin işleyişine ara verdiği dönemdir. Bu tarihler arasında bir çok adli dava ve işlere ara verildiği gibi, hukukumuzda yer verilen sürelerden bir çoğu da durur.

Bu yazımızda Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Ceza Muhakemeleri Kanunu’nda yer verilen adli tatil uygulamalarına yer verilecektir. 

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK), adli tatile ilişkin maddelerine aşağıda yer verilmiştir. Özet olarak, madde 104, adli tatilde duran sürelerin son tarihinin adli tatile rastlaması halinde bu sürelerin adli tatilin bittiği günden itibaren bir hafta uzatılacağını düzenlemiştir. Madde 103 ise adli tatilde görülecek dava ve işlere yer vermiştir. 

Adli Tatil Süresi 

MADDE 102- (1) Adli tatil, her yıl yirmi temmuzda başlar, otuz bir ağustosta sona erer. Yeni adli yıl bir eylülde başlar.

Adli tatilde görülecek dava ve işler 

MADDE 103- (1) Adli tatilde, ancak aşağıdaki dava ve işler görülür: 

a) İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz ve delillerin tespiti gibi geçici hukuki koruma, deniz raporlarının alınması ve dispeçci atanması talepleri ile bunlara karşı yapılacak itirazlar ve diğer başvurular hakkında karar verilmesi. 

b) Her çeşit nafaka davaları ile soybağı, velayet ve vesayete ilişkin dava ya da işler. 

c) Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi işleri ve davaları. 

ç) Hizmet akdi veya iş sözleşmesi sebebiyle işçilerin açtıkları davalar. 

d) Ticari defterlerin kaybından dolayı kayıp belgesi verilmesi talepleri ile kıymetli evrakın kaybından doğan iptal işleri. 

e) İflas ve konkordato ile sermaye şirketleri ve kooperatiflerin uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırılmasına ilişkin işler ve davalar. 

f) Adli tatilde yapılmasına karar verilen keşifler. 

g) Tahkim hükümlerine göre, mahkemenin görev alanına giren dava ve işler. 

ğ) Çekişmesiz yargı işleri. 

h) Kanunlarda ivedi olduğu belirtilen veya taraflardan birinin talebi üzerine, mahkemece ivedi görülmesine karar verilen dava ve işler. 

(2) Tarafların anlaşması hâlinde veya dava bir tarafın yokluğunda görülmekte ise hazır olan tarafın talebi üzerine, yukarıdaki iş ve davalara bakılması, adli tatilden sonraya bırakılabilir. 

(3) Adli tatilde, yukarıdaki fıkralarda gösterilenler dışında kalan dava ve işlerle ilgili olarak verilen dava, karşı dava, istinaf ve temyiz dilekçeleri ile bunlara karşı verilen cevap dilekçelerinin ve dosyası işlemden kaldırılan davaları yenileme dilekçelerinin alınması, ilam verilmesi, her türlü tebligat, dosyanın başka bir mahkemeye, bölge adliye mahkemesine veya Yargıtay’a gönderilmesi işlemleri de yapılır. 

(4) Bu madde hükümleri, bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtay incelemelerinde de uygulanır. Adli tatilin sürelere etkisi 

Adli Tatilin Sürelere Etkisi

MADDE 104- (1) Adli tatile tabi olan dava ve işlerde, bu Kanunun tayin ettiği sürelerin bitmesi tatil zamanına rastlarsa, bu süreler ayrıca bir karara gerek olmaksızın adli tatilin bittiği günden itibaren bir hafta uzatılmış sayılır.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, adli tatil kurumunu 331. Maddesinde düzenlemiş olup, HMK’dan farklı olarak, hangi işlerin görüleceğini düzenlemek yerine, ilgili düzenlemelerden bazılarını Hakimler ve Savcılar Kurulu’na bırakmıştır. Bunun yanında, kovuşturma başlıklı 252. Maddenin 1-a bendinde, 250. Maddede belirtilen suçların acele işlerden sayılacağını ve bunların davalarına adli tatilde de bakılacağını düzenlemiştir. 

Adlî Tatil

Madde 331-  (1) Ceza işlerini gören makam ve mahkemeler her yıl bir eylülde başlamak üzere, yirmi temmuzdan otuz bir ağustosa kadar çalışmaya ara verirler.

(2) Soruşturma ile tutuklu işlere ilişkin kovuşturmaların ve ivedi sayılacak diğer hususların tatil süresi içinde ne suretle yerine getirileceği, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir.

(3) Tatil süresince bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtay, yalnız tutuklu hükümlere ilişkin veya Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu gereğince görülen işlerin incelemelerini yapar.

(4) Adlî tatile rastlayan süreler işlemez. Bu süreler tatilin bittiği günden itibaren üç gün uzatılmış sayılır.

Görev Ve Yargı Çevresinin Belirlenmesi 

Madde 250 - (1) Türk Ceza Kanununda yer alan; 

a) Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen uyuşturucu ve uyarıcı madde imâl ve ticareti suçu veya suçtan kaynaklanan malvarlığı değerini aklama suçu, 

b) Haksız ekonomik çıkar sağlamak amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde cebir ve tehdit uygulanarak işlenen suçlar, 

c) İkinci Kitap Dördüncü Kısmın Dört, Beş, Altı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar (305, 318, 319, 323, 324, 325 ve 332 nci Maddeler hariç), Dolayısıyla açılan davalar; Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca yargı çevresi birden çok ili kapsayacak şekilde belirlenecek illerde görevlendirilecek ağır ceza mahkemelerinde görülür. 

(2) Gelen iş durumu göz önünde bulundurularak birinci fıkrada belirtilen suçlara bakmakla görevli olmak üzere, aynı yerde birden fazla ağır ceza mahkemesi kurulmasına, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verilir. Bu hâlde, mahkemeler numaralandırılır. Bu mahkemelerin başkan ve üyeleri adlî yargı adalet komisyonunca, bu mahkemelerden başka mahkemelerde veya işlerde görevlendirilemez. 

(3) Birinci fıkrada belirtilen suçları işleyenler sıfat ve memuriyetleri ne olursa olsun bu Kanunla görevlendirilmiş ağır ceza mahkemelerinde yargılanır. Anayasa Mahkemesi ve Yargıtayın yargılayacağı kişilere ilişkin hükümler ile (İptal ibare: Anayasa Mah.nin 21/01/2010 tarihli ve E. 2009/52, K. 2010/16 sayılı Kararı ile.)*2*,*3*,*4* askerî mahkemelerin görevlerine ilişkin hükümler saklıdır. *1* 

(4) (Ek fıkra: 22/07/2010-6008 S.K/8.md.) Çocuklar, bu madde hükümleri uyarınca kurulan mahkemelerde yargılanamazlar ve bu mahkemelere özgü soruşturma ve kovuşturma hükümleri çocuklar bakımından uygulanmaz.


Buna göre, 

1.	Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen uyuşturucu ve uyarıcı madde imâl ve ticareti suçu veya suçtan kaynaklanan malvarlığı değerini aklama suçu,

2.	Haksız ekonomik çıkar sağlamak amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde cebir ve tehdit uygulanarak işlenen suçlar,

3.	Millete ve Devlete Karşı Suçlardan (305, 318, 319, 323, 324, 325 ve 332 nci Maddeler hariç); 

•	Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar

•	Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar

•	Milli Savunmaya Karşı Suçlar

•	Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk

Suçlarına ilişkin davalar acele işlerden olup, soruşturma ve kovuşturma adli tatil süresi içerisinde de yapılacaktır.

Bloğumuzda yer alan yazılar yalnızca bilgi verme amacı olup, Hukuk ve  Ceza Muhakemeleri Kanunu uygulamalarına ilişkin bilgi sahibi olmak için alanında uzman avukatlardan danışma ve yardım alınması gerekmektedir. 





Hukuk ve ceza muhakemeleri kanunlarında yer verilen adli tatil kurumunun dava iş ve sürelere etkisi.

Adli Tatilin Dava, İş ve Sürelere Etkisi

Av. Pakize Yıldırım

linkedin

email


12.03.2024 tarihinde yayınlanan 32487 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun* kapsamında yapılan değişikliklerin başında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) uygulaması, adli para cezası sınırları ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) düzenlenen sürelerin değiştirilmesi gelmektedir.

Uygulamada karışıklığa sebebiyet veren farklı süreler problemine çözüm getirmek adına, 7 ve 15 gün olarak belirlenmiş olan çeşitli itiraz ve başvuru sürelerinin iki hafta olarak değiştirilerek uyumlu hale getirilmesi sağlanmıştır. 


Ayrıca, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) konusunda sanığın kabulü olmadan da karar verilebileceği uygulamaya konulmuştur. Yine bu değişiklikle HAGB kararına karşı istinafa başvurulabilecektir. Karar, ilk derece mahkemesi sıfatıyla bölge adliye mahkemesi veya Yargıtay tarafından verilmiş ise temyiz yoluna da başvurulabilecektir.**

Bunun yanında, istinaf yoluna başvurulması durumunda, ilk derece mahkemesi tarafından gerekçeli karar taraflara tebliğ edilmediğinden tebliğe kadar süre tutum dilekçesi sunulması uygulamasına da bu kanun değişikliği ile son verilmiş olup, istinaf ve temyiz yoluna başvurulması için süreler, kararın taraflara tebliğinden itibaren başlayacaktır.

Her ne kadar tabloda yer verilmiş olsa da istinaf ve temyiz süreleri kararın taraflara tebliğinden itibaren iki hafta olarak değiştirilmiştir.

Aşağıdaki tabloda Ceza Muhakemeleri Kanunu’nda yapılan süre değişikliklerine ve önceki hali ile karşılaştırmasına yer verilmiştir. 

![Screen Shot 2024-06-03 at 20.23.18.png](https://res.cloudinary.com/diojojcim/image/upload/v1717435467/Screen_Shot_2024_06_03_at_20_23_18_36bc89bd25.png)
![Screen Shot 2024-06-03 at 20.23.32.png](https://res.cloudinary.com/diojojcim/image/upload/v1717435467/Screen_Shot_2024_06_03_at_20_23_32_0b1c8705ad.png)

Tablonun genişletilmiş haline Türkiye Barolar Birliği sitesinde yer verilen [https://d.barobirlik.org.tr/2024/20240312_8yargipaketikarsilastirma.pdf ](link)linkinden ulaşabilirsiniz. 

Bloğumuzda yer alan yazılar yalnızca bilgi verme amacı olup Ceza Muhakemeleri Kanunu uygulamalarına ilişkin bilgi sahibi olmak için alanında uzman avukatlardan danışma ve yardım alınması gerekmektedir.

*[https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/03/20240312-1.html ](link)

** Türkiye Barolar Birliği Resmi Web sitesi: [https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/kamuoyunda-8-yargi-paketi-olarak-bilinen-kanun-resmi-gazetede-yayimlanmistir-84614](link)


Ceza Muhakemeleri Kanunu’nda yapılan süre değişikliklerine ve önceki hali ile karşılaştırmasına ilişkin tablo

CEZA MUHAKEMESİ KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER HAKKINDA

 # MİRASIN REDDİ NEDİR? 
Mirasın reddi veya diğer adıyla reddi miras müessesesi; mirasçıların, muristen kalan hak ve borçların tamamını reddetmesi anlamına gelmektedir. Türk Medeni Kanunu'nun 609'uncu maddesinde açıkça belirtildiği üzere, mirasın kısmen reddi mümkün değildir. Bu nedenle, mirasçılar tarafından yalnızca borçların reddedilmesi söz konusu olmamaktadır.

Murisin ölümü ile birlikte tereke (muristen kalan hak, alacak, malvarlığı ve borçların tamamı) herhangi bir işleme gerek kalmaksızın hukuken mirasçılara geçmektedir. Bu nedenle, mirasçıların, mirası istememesi halinde, süresi içerisinde mirasın reddini talep etmeleri gerekmektedir. Aksi halde mirasçılar, tereke borçlarından ötürü kişisel malvarlıkları ile de sorumlu olacaklarından, terekenin borca batık olması halinde kendilerine yöneltilen alacak talepleriyle karşı karşıya kalabilmektetir. Bu noktada, murisin gerçek malvarlığı hakkında tereddüt ediliyor ise mirasın reddi talep edilmeden evvel terekenin güncel durumunun tespit edilmesi de mahkemeden talep edilebilmektedir.

# TEREKENİN TESPİTİ NASIL TALEP EDİLİR?
Türk Medeni Kanunu'nun 589. maddesinde, hakimin tereke mallarının korunmasında gerekli önlemleri almasını öngörmektedir. Söz konusu hüküm uyarınca, mirasçılar, mahkemeden terekenin tespitini talep edebilecektir. Hakim kendiliğinden veya talep üzerine, gerekli delilleri toplayarak murise ait araç, ev, arsa, senet, ziynet eşyası gibi taşınır veya taşınmaz tüm mallarının tespit edilmesini sağlayacaktır. Bununla birlikte, mirasçılar tarafından terekenin tespitinden başka terekenin korunmasına ilişkin gerekli önlemlerin alınması da talep edilebilecektir. 

“Tereke tespiti davaları delil tespiti niteliğinde olup, istihkak davası niteliğinde değildir. Bu nedenle mahkemece yapılması gereken iş terekeye ait olduğu bildirilen mal varlığı unsurlarını tespit edip deftere geçirmek, bunlardan muhafazası mümkün olmayanlar varsa satıp paraya çevrilmesini sağlamak ve menkuller için de para, döviz vb. varsa bunları tereke malvarlığı olarak bankaya yatırmak; altın vb. ziynet eşyaları varsa bunları tereke mahkemesi kasasına alıp kaydetmek; diğer eşyaları ise ilgilisine veya üçüncü bir kişiye yediemin sıfatıyla teslim etmek ve böylece tespit edilen eşyaları kararda göstermekten ibarettir.” (Yargıtay 14. Hukuk Dairesi 2016/6394E.2019/5096K., 11.6.2019 T.)

Terekenin korunmasına dair önlemler hukuki niteliği bakımından mirasın kazanılması yahut mirasçılık sıfatı bakımından maddi bir etkiye sahip olmadığından bu süre aşılsa bile paylaşmaya kadar her zaman istenebilir. Türk Medeni Kanununun 590. maddesinde yer alan bir aylık süre hak düşürücü süre olmayıp düzenleyici niteliktedir. Davacı mirasçı olduğundan terekenin tespiti ve korunması için defterinin tutulmasını istemesinde hukuki yararı vardır.” (Yargıtay 14. Hukuk Dairesi 2015/18247E. 2017/2270K., 23.3.2017 T.)

# MİRASIN REDDİ NE ZAMANA KADAR TALEP EDİLEBİLİR?

# Mirasın Hükmen Reddi 
Mirasın reddi kanunda iki şekilde düzenlenmiştir. Bunlardan birincisi mirasın hükmen reddidir. Türk Medeni Kanunu'nun 605. maddesinde, yasal veya atanmış mirasçıların mirası reddedebilecekleri öngörülmüş ve maddenin devamında, murisin ölüm anında ödemeden aczinin açıkça belli olması veyahut resmen tespit edilmiş olması halinde, mirasın reddedilmiş sayılacağı kabul edilmiştir. Bu halde, mirasçıların olağanın dışında, kanunda sayılan davranışlar ile mirası kabul anlamına gelecek işlemler yapmaması şartı ile başkaca bir tespite gerek kalmadan, mirasın kesin olarak reddedildiği kabul edilmektedir. Mirasın hükmen reddi için bir tespit davası şart olmamakla birlikte, mirasçıların gelecekte muhtemel dava ve icra takiplerine karşı ileri sürebilmeleri için, mirasın hükmen reddedildiğinin tespitinin mahkemeden talep etmesinde de hukuki yarar olduğu söylenebilir.

''Davacının murisinin ölümünden sonra yasal yükümlülüklerini yerine getirerek veraset ve intikal vergisi beyannamesini vermiş olması, yasal süresi içinde verilmemesinin sorumluluk yaratacağı gözetildiğinde mirası kabul anlamında yorumlanamaz. Öte yandan, murisin ölüm tarihi itibariyle terekesinin açıkça borca batık olup olmadığı ve mirasçıların terekeyi kabul anlamına gelen işlemler yapıp yapmadıkları yeterince araştırılmamıştır. Mirasbırakanın hissedarı olduğu taşınmazın, mirasbırakana ait araçların değerlerinin ve borçlarının ölüm tarihine göre belirlenmemiş olması ve Esnaf ve Sanatkarlar Kredi Kooperatifine ve şirkete yapılan ödemelerin miktar, tarih, kim tarafından ödendiği ve icra tehdidi altında ödenip ödenmediğinin araştırılmamış olması doğru görülmemiştir. Ayrıca mirasbırakanın ölüm tarihinden sonraki hesap hareketlerinin davacı açısından terekenin benimsenmesi niteliğinde olup olmadığı da araştırılmamıştır. Davacılar vekilinin mirasın reddine ilişkin vekaletnamesinde özel yetki bulunmamasına rağmen bu eksiklik tamamlatılmadan yargılamaya devam edilmesi de doğru görülmemiştir. Mahkemece, belirtilen hususlar üzerinde durulmadan eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirmeyle karar verilmesi hükmün bozulmasını gerektirmiştir.'' (T.C.YARGITAY 14. HUKUK DAİRESİ E. 2016/16104 K. 2020/6246 T.15.10.2020)

# Mirasın Gerçek Reddi
Mirasın gerçek reddi ise; üç aylık süre içerisinde mirasın reddinin mahkemeden talep edilmesi ile gerçekleşmektedir. Bu durumda, mirasçının süresi içerisinde usulüne uygun talebi üzerine mirasın reddedildiğine karar verilecektir. Söz konusu üç aylık sürenin, yasal mirasçılar için murisin ölümünün öğrenilmesi ile atanmış mirasçılar için ise murisin tasarrufunun kendilerine resmen bildirildiği tarihten itibaren başlamaktadır. Yasal mirasçılar, mirasçı olduklarını daha sonra öğrenmiş iseler, bu durumu kanıtlamak şartı ile süreleri öğrenme tarihinden itibaren başlayacaktır. 

Mirasın reddine ilişkin üç aylık sürenin hak düşürücü süre olması nedeniyle hakim tarafından kendiliğinden dikkate alınacağı, süresinden sonra ileri sürülen taleplerin reddedileceğine dikkat edilmesi gerekir. Bununla birlikte, mirası reddetmeden evvel terekenin tespitinin talep edilmesi halinde, üç aylık sürenin işlemeye devam edeceğine dikkat edilmesi gerekmektedir. 

Miras Hukuku, Türk Medeni Kanunu Dördüncü Kitap m. 495-682 arasında yer almaktadır. Söz konusu hükümlerin uygulama alanı çok geniş olup, somut olayın özelliklerine göre de hukuki süreçler değişkenlik göstermektedir. Hukuki bir uyuşmazlık halinde, sürecin sağlıklı yürütülebilmesi adına mutlaka bir uzmana danışmanızı öneririz. Yazımız ön bilgilendirme olması amacı ile hazırlanmıştır. 

Faydalı olması dileği ile keyifli okumalar dileriz. 

**Av. Nurefşan İRDEMEZ**




Mirasın reddi veya diğer adıyla reddi miras müessesesi; mirasçıların, muristen kalan hak ve borçların tamamını reddetmesi anlamına gelmektedir.

MİRASIN REDDİ NEDİR?

Av. Nurefşan İrdemez

phone

Fikri haklar serimize, henüz değinmediğimiz bir konu olan tasarım hakkı ile devam ediyoruz. Fikri haklara ilişkin diğer yazılarımıza da edinimhukuk.com üzerinden ulaşabilirsiniz. 

Tasarım, kelime olarak “zihinde canlandırılan biçim; tasavvur” anlamına gelmektedir.* Bilinen genel anlamı ile ise; moda şovlarında yer verilen kıyafet ve ayakkabılar, telefon, bilgisayar ve hatta arabalar gibi günlük hayatımızda yeri olan ürünlerin dış görünüşleri birer tasarım ürünüdür. Hemen belirtmek gerekir ki, bu bilgi gerçeğe oldukça yakındır. Hatta, halk arasında en doğru bilinen fikri hak tanımlarından biri tasarıma aittir. Bununla birlikte tasarıma ilişkin daha fazla bilgi edinildiğinde tasarım hakkının çok daha geniş bir alanı kapsadığı anlaşılacaktır.

Tasarım hakkı, diğer fikri haklarla birlikte de var olabilmektedir. Örneğin, patentli bir ürünün bir kısmı ya da tamamı aynı zamanda tasarım ile korunabilmektedir. Yine bir markanın logosu aynı zamanda tasarım olarak korunabilecektir. Bir kitap kapağı hem bir sanat eseri olarak hem de bir tasarım olarak korunabilecektir. Tasarım, günlük hayatımızda karşımıza belki de en çok çıkan fikri mülkiyet hakkıdır. Ayaklarınıza bakın, nerede olduğunuza ve günün hangi saatinde bu yazıyı okuduğunuza göre, ayağınızdaki çorabın şekli ve üzerindeki desen ya da ayakkabınız bir tasarım ürünüdür.

Fikri haklar hukuku kapsamında tasarımın tanımına 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) 55. maddede yer verilmiştir. Madde metni “Tasarım, ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.” şeklindedir.  Tasarım, kısaca, ürünlerin duyularımızla algıladığımız görünümleri ve verdikleri hislerdir.

Kanun koyucu, tasarım tanımını bilinçli olarak oldukça geniş tutmuştur.  Zira, üretilen nesnenin algılanabilen ve görülebilen alanlarında yapılan en küçük değişiklik ve eklemeler dahi tasarım olarak algılanabilecektir. Ancak kanun koyucu, bilgisayar programlarını tasarım kapsamından çıkarmıştır. Zira, bu program yazıları daha çok telif hakları kapsamında bulunan yazılı eserlere benzetilebilmektedir. Bununla birlikte, internet sitesi grafikleri tasarım olarak korunabilmektedir. 

Ülkemizde tasarım tescilli ve tescilsiz olarak korunabilmektedir. Tasarım sahibi tasarımını Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) aracılığı ile tescil ettirmeyi tercih ederse 5 yıllık bir korumaya sahip olabilecek ve 5’er yıllık sürelerle 25 yıla kadar bu koruma süresini uzatabilecektir. 

Tescilsiz tasarım koruması ise ancak Türkiye’de kamuya sunulan, yani kullanıma sunulan, satışa çıkan, reklamı yapılan yahut sergilenen, tasarımın sunulduğu tarihten itibaren 3 yıldır. Belirtmemiz gerekir ki bu koruma süresi uzatılamamakla birlikte tescilli tasarımlarla aynı korumaya da sahip olamayacaktır. Yine de, moda endüstrisi gibi trendlerin hızlı değiştiği endüstriler için tescil sürecinde zaman kaybetmemek ve tasarım özgürlüğünü uzun bir süre kısıtlamamak adına tescilsiz koruma ülkemiz ve dünya çapında yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Tasarımın da marka ve patentte olduğu gibi koruma şartları bulunmaktadır. Bu şartlar, tasarım korumasından yararlanacak olan üretimin, tüm dünyada yeni olması ve ayırt ediciliğe sahip olmasıdır. Bu iki kriterin de, tescil istemi için tescil başvuru tarihinden, tescilsiz koruma için ise kamuya sunumundan önce korunması istenen tasarımda var olması aranmaktadır. 

Özet olarak, korunması istenen tasarımın koruma tarihinden önce var olan bir tasarımdan farklı olması aranmaktadır. Bu farklılık yalnızca küçük ayrıntılarla sınırlı kalıyor ve yeni tasarım önceki tasarıma benziyorsa iki tasarım aynı kabul edilecek ve sonraki tarihli tasarım korunamayacaktır. 

Bir tasarımın ayırt edici niteliğe sahip olup olmadığı, herhangi iki tasarımın, aynı kişi üzerinde bıraktıkları genel izlenimlerin farklı olması ile belirlenmektedir. İki tasarım genel izlenim olarak farklı ise tasarımın ayırt ediciliğe sahip olduğu kabul edilmektedir. 

Hemen belirtmek gerekir ki, uygulamada tasarımın ayırt edici olup olmadığı değerlendirilirken tasarımcının sahip olduğu seçenek özgürlüğü de değerlendirilmektedir. Burada bahsi geçen durum, üzerinde tasarım yapılan objenin teknik olarak sahip olduğu özelliklerin tasarıma etkilerinden bahsedilmektedir. Örneğin bir kaşık tasarlarken, sıvı tüketimi için içbükey bir kısmı olması ve kaşığı tutacak bir sapı olması kaşığın teknik özelliklerindendir. Yine, bir bulaşık makinası tasarlarken makinanın içine su alması gereken borularını, tabak, bardak, kaşık koymak için gereken bölmeleri olmasını göze almak gerekecektir. Aynı şekilde bir otopark tasarlarken arabaların girip çıkabileceği kadar bir kapı tasarlamak tasarımcının seçenek özgürlüğünü kısıtlayacak ve kim bu ürünü tasarlarsa tasarlasın bu bölümleri sağlaması gerekecektir. Dolayısıyla bu bölümlerin başka bir tasarım ile aynı olması tasarımın ayırt ediciliğini etkilemeyecek ve tasarım yine de tescillenecektir.  
  
Tasarım, oldukça geniş bir konu olup bu yazımız tasarım hakkına giriş şeklinde bilgilendirme amaçlı okunabilecektir. Tasarım hakkı, serimizin devamında bu konuda başka detaylara da yer verilecektir. Bloğumuzda yer alan yazılar yalnızca bilgi verme amacı olup tasarım hakkına ilişkin bilgi sahibi olmak için alanında uzman avukatlardan danışma ve yardım alınması gerekmektedir.

* Türk Dil Kurumu sözlüğü: https://sozluk.gov.tr


Tasarım, kısaca, ürünlerin duyularımızla algıladığımız görünümleri ve verdikleri hislerdir.

TASARIM NEDİR?

Aile, toplumumuzun temel taşlarından biridir ve evlilik ile kurulur. Ancak, evli çiftler çeşitli sebeplerle evliliklerine son vermek isteyebilmektedirler. Bu durumda boşanma istemi ile mahkemeye başvurmaları gerekecektir. 

Bazı evliliklerde, birliktelik boşanma istemi ile mahkemeye başvurulmadan önce katlanılmaz hale gelebilmekte yahut çiftlerden biri ortak yaşamın sürdürüldüğü konutu kendi isteği ile terk etmek isteyebilmektedir. Bu yazımızda, boşanma davası öncesinde ve dava görülürken ortak konutun terkinin olası sonuçlarını inceleyeceğiz.

Aile kurumu, nişanlanmadan başlayarak tüm aşamaları ile Türk Medeni Kanunu (TMK) ile korunmakta ve düzenlenmektedir. Kanun, bir adet genel, beş adet özel olmak üzere, altı adet boşanma sebebi saymıştır. (Boşanma sebeplerine ilişkin yazılar için bloğumuzda bulunan diğer yazılara göz atabilirsiniz.) özel boşanma sebeplerinden birini de terk oluşturmaktadır. Ancak, madde 164’te düzenlenen ve özel boşanma sebebi olan terk ile, yazımızda inceleyeceğimiz boşanma davasında tarafların kusur oranlarının belirlenmesi için kullanılabilecek ortak konutun terki farklı konulardır. 

Taraflar, boşanma talebinde bulunduklarında, kanunumuzda yer alan boşanma sebeplerinden bir ya da birkaçının gerçekleştiğime ilişkin deliller sunmaktadır.  Dosyada sunulan deliller ışığında mahkeme evliliğin devam edemeyeceğine karar verdiğinde boşanma kararı vermektedir. 

Tarafların talepleri doğrultusunda boşanma kararına ek olarak maddi-manevi tazminat konularında karar verilebilmesi için tarafların evliliğin sonlanmasına etki eden kusurlarının mahkemece değerlendirilmesi gerekmektedir. Zira, madde 174 “kusursuz veya daha az kusurlu tarafın, kusurlu taraftan” maddi-manevi tazminat talebinde bulunabileceğini düzenlemiştir. 

Boşanmaya sebebiyet veren kusurluluk hali, TMK madde 185’te yer verilen evlilikte tarafların hak ve yükümlülüklerine ilişkin şartların tarafların biri ya da her ikisi tarafından yerine getirilmemesi ile meydana gelebilecektir. Madde metni şu şekildedir;

“…_Eşler, evlilik birliğinin mutluluğunu elbirliğiyle sağlamak ve çocukların bakımına, eğitim ve gözetimine beraberce özen göstermekle yükümlüdürler. **Eşler birlikte yaşamak, birbirine sadık kalmak ve yardımcı olmak zorundadırlar…**_” 
Maddeden de açıkça anlaşılacağı üzere, birlikte yaşamak eşlerin evlenmekle üstlendiği bir yükümlülüktür. 

Dolayısıyla, bu yükümlülüğü yerine getirmeyen ve ortak konutu herhangi bir geçerli sebep olmadan terk eden taraf, “kusurlu” olabilecektir. Örneğin ortada hiçbir geçerli sebep bulunmadan ortak konutu terk ederek fiili olarak ailesi ile yaşamaya başlayan ve ortak konuta uzunca bir süre gelmeyen eş,  evliliğin yükümlülüklerine aykırı davranması sebebi ile kusurlu sayılabilecektir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken asıl husus, geçerli sebebin bulunmamasıdır. Zirak kanunumuz , ortak konutun terkinin kusur sayılamayacağı, ortak konutun terkini gerekli kılabilecek bazı halleri de TMK madde 197’de saymış bulunmaktadır.  

“_Eşlerden biri, ortak hayat sebebiyle **kişiliği, ekonomik güvenliği veya ailenin huzuru ciddî biçimde tehlikeye düştüğü sürece** ayrı yaşama hakkına sahiptir…_”

Bu durumda, ortak konutu terk eden kişinin terk eylemi, fiziksel veya ruhsal bütünlüğü tehlike altında olduğunda yahut aile yaşamı veya aile bireylerinin mutluluğu tehdit edildiğinde artık kusur oluşturmayacaktır. Örneğin fiziksel şiddete uğrayan eşin, fiziksel şiddeti uygulayan eşinin bulunduğu evi terk etmesi kusur oluşturmayacaktır. Yine, sürekli olarak hakaret edilen, hor görülen eş, durum delillerle kanıtlandığında, ortak konuttan ayrı yaşaması evlilik birliğinin yükümlülüklerini ihmal ettiği anlamına gelemeyeceğinden kusur oluşturan bir terk durumunu oluşturmayacaktır.  

Yine, madde 164, “_Diğerini ortak konutu terk etmeye zorlayan veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eş de terk etmiş sayılır._” hükmünü içermektedir. Buradan yola çıkarak söylemek gerekir ki ortak konutta yaşamaya devam eden eş, ortak konuttan diğer eşi uzaklaştırmış ve dönmesini de engellemişse “terk” eyleminde bulunmuş sayılmakta ve “kusurlu” bulunabilmektedir. Örneğin eşi işyerine gittiğinde kapı kilidini değiştiren ve anahtar vermeyip eve de almayan eş, her ne kadar ortak konutta kalmaya devam etse de terk eylemini gerçekleştiren kişi olacak ve mahkeme tarafından kusurlu sayılabilecektir.

Belirtmekte fayda vardır ki, ortak konutun terki eyleminin “kusur” oluşturup oluşturmadığı, somut olaya bağlı olarak mahkeme tarafından belirlenecektir. Mahkeme, bu konudaki kararını taraflarca sunulan delillere göre verecektir. 

Evlilik birliği ve boşanma, aile hukukunu ilgilendiren hassas ve her ilişki için değişkenlik gösterebilen bir konudur. Yazımız bilgilendirme amaçlı olup ortak konutun terki ve boşanma hususuna ilişkin konularda bilgi sahibi olmak için alanında uzman  avukatlardan danışma ve yardım alınması gerekmektedir.



Ortak konutun geçerli bir sebep olmadan terki, mahkemece terk eden eşin evliliğin sonlanmasında kusurlu sayılmasına sebep olabilecektir.

BOŞANMA DAVASINDA ORTAK KONUTUN TERKİNİN KUSURA ETKİSİ

Tüketici hakem heyetlerine başvuru yapılabilmesi için yapılan işlemin tüketici işlemi olması gerekmekte; aynı zamanda ise davaya konu tüketici işleminin her yıl belirlenen parasal sınırlara uyması gerekmektedir. Zira her yıl belirlenen parasal sınırın altında kalan tüketici işleminden kaynaklanan uyuşmazlıklar Tüketici Hakem Heyetleri tarafından incelenirken, bu parasal sınırın üzerinde kalan uyuşmazlıklar ise Tüketici Mahkemesi tarafından incelenir. Bahsi geçen şartlar sebebi ile tüketici hakem heyetine başvuru sürecine değinmeden önce tüketici işlemleri ve parasal sınırlara ilişkin de açıklama yapmak elzemdir.

**Tüketici İşlemi Nedir?**

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 3. maddesi ile tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi; tüketici işlemi ise mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlem olarak tanımlanmıştır. 

Kanun taraflardan birinin tüketici olmasını yeterli görmüş sözleşmenin türüne ilişkin kısıtlamaları kaldırmıştır. Karşılığı mal veya hizmet edinme, kullanma veya yararlanma olan bir sözleşmenin varlığı ve tüketicinin ticari veya mesleki saikle hareket etmemesi ilgili işlemin tüketici işlemi olarak kabul görmesi yeterli görülmüştür. Kaldı ki Kanunda, ihtilafların ortadan kaldırılması için TKHK madde 83/2:  ''_Taraflardan birini tüketicinin oluşturduğu işlemler ile ilgili diğer kanunlarda düzenleme olması, bu işlemin tüketici işlemi sayılmasını ve bu Kanunun görev ve yetkiye ilişkin hükümlerinin uygulanmasını engellemez._'' düzenlemesi bulunmaktadır. 

**Parasal Sınırlar**

Yukarıda da ifade etmiş olduğumuz gibi tüketici hakem heyetine başvurularda parasal sınırlar her yıl Resmi Gazetede yayınlanarak belirlenmektedir. Güncel değerleri takip etmek bu noktada elzemdir. 2024 yılı için ise değeri 104.000,00 (yüzdört bin) Türk Lirasının altında bulunan tüketici uyuşmazlıklarında, Tüketici Hakem Heyetlerine başvuru yapılabilecektir. 

**Başvuru Süreci**

Başvurular tüketicinin bulunduğu yer veya mal yahut da hizmetin alındığı yer tüketici hakem heyetine yazılı olarak yapılmaktadır. Tüketici yahut vekili bizzat İl veya İlçe Tüketici Hakem Heyetine dilekçe vermek sureti ile başvuru yapabileceği gibi e-devlet aracılığı ile TÜBİS üzerinden de başvuru yapabilmektedirler. Tüketici hakem heyetine yapılan başvurularda taraflar, olaylar, talepler ve deliller eksiksiz olarak sunulmalıdır. Zira içeriği tam anlamı ile anlaşılamayan, belirlenemeyen başvurular reddedilecektir. 

Başvuru ile birlikte ilgili Tüketici hakem heyeti mal veya hizmet sunana savunma hakkı da tanıyarak, başvuruyu en geç 6 ay içerisinde sonuçlandırır. Yalnız başvurunun durumuna göre bu süre, 6 ay daha uzatılabilir. Tüketici hakem heyetince verilmiş karar, taraflara tebliğ edilir ve tarafların karara karşı 15 günlük itiraz süresi bulunmaktadır.

**Tüketicinin Seçimlik Hakları**

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 11. Maddesi ile tüketicinin seçimlik hakları sayılmıştır: ''_Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere
satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme,
seçimlik haklarından birini kullanabilir_.''

**Zamanaşımı**

Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır. 

Taraflar arasındaki sözleşme ile kanunların tanıdığı zamanaşımı süresinden daha kısa bir süre belirlenemez. 

Bu yazımızda her ne kadar genel hatları ile tüketici hakem heyetine başvuru sürecinden bahsetmiş isek de somut olaya göre değişen birçok husus bulunmakta olup hukuki sürecin daha sağlıklı yönetilmesi adına her zaman bir uzmandan yardım almakta fayda vardır. 


 **Av. Hüsne ŞAHİN**

Tüketici hakem heyetlerine başvuru yapılabilmesi için yapılan işlemin tüketici işlemi olması gerekmekte; aynı zamanda ise davaya konu tüketici işleminin her yıl belirlenen parasal sınırlara uyması gerekmektedir.

Makalelerimiz

Adli Tatilin Dava, İş ve Sürelere Etkisi

CEZA MUHAKEMESİ KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER HAKKINDA

MİRASIN REDDİ NEDİR?

TASARIM NEDİR?

BOŞANMA DAVASINDA ORTAK KONUTUN TERKİNİN KUSURA ETKİSİ

TÜKETİCİ HAKEM HEYETİNE BAŞVURU SÜRECİ