Tüketici hakem heyetlerine başvuru yapılabilmesi için yapılan işlemin tüketici işlemi olması gerekmekte; aynı zamanda ise davaya konu tüketici işleminin her yıl belirlenen parasal sınırlara uyması gerekmektedir. Zira her yıl belirlenen parasal sınırın altında kalan tüketici işleminden kaynaklanan uyuşmazlıklar Tüketici Hakem Heyetleri tarafından incelenirken, bu parasal sınırın üzerinde kalan uyuşmazlıklar ise Tüketici Mahkemesi tarafından incelenir. Bahsi geçen şartlar sebebi ile tüketici hakem heyetine başvuru sürecine değinmeden önce tüketici işlemleri ve parasal sınırlara ilişkin de açıklama yapmak elzemdir.

**Tüketici İşlemi Nedir?**

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 3. maddesi ile tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi; tüketici işlemi ise mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlem olarak tanımlanmıştır. 

Kanun taraflardan birinin tüketici olmasını yeterli görmüş sözleşmenin türüne ilişkin kısıtlamaları kaldırmıştır. Karşılığı mal veya hizmet edinme, kullanma veya yararlanma olan bir sözleşmenin varlığı ve tüketicinin ticari veya mesleki saikle hareket etmemesi ilgili işlemin tüketici işlemi olarak kabul görmesi yeterli görülmüştür. Kaldı ki Kanunda, ihtilafların ortadan kaldırılması için TKHK madde 83/2:  ''_Taraflardan birini tüketicinin oluşturduğu işlemler ile ilgili diğer kanunlarda düzenleme olması, bu işlemin tüketici işlemi sayılmasını ve bu Kanunun görev ve yetkiye ilişkin hükümlerinin uygulanmasını engellemez._'' düzenlemesi bulunmaktadır. 

**Parasal Sınırlar**

Yukarıda da ifade etmiş olduğumuz gibi tüketici hakem heyetine başvurularda parasal sınırlar her yıl Resmi Gazetede yayınlanarak belirlenmektedir. Güncel değerleri takip etmek bu noktada elzemdir. 2024 yılı için ise değeri 104.000,00 (yüzdört bin) Türk Lirasının altında bulunan tüketici uyuşmazlıklarında, Tüketici Hakem Heyetlerine başvuru yapılabilecektir. 

**Başvuru Süreci**

Başvurular tüketicinin bulunduğu yer veya mal yahut da hizmetin alındığı yer tüketici hakem heyetine yazılı olarak yapılmaktadır. Tüketici yahut vekili bizzat İl veya İlçe Tüketici Hakem Heyetine dilekçe vermek sureti ile başvuru yapabileceği gibi e-devlet aracılığı ile TÜBİS üzerinden de başvuru yapabilmektedirler. Tüketici hakem heyetine yapılan başvurularda taraflar, olaylar, talepler ve deliller eksiksiz olarak sunulmalıdır. Zira içeriği tam anlamı ile anlaşılamayan, belirlenemeyen başvurular reddedilecektir. 

Başvuru ile birlikte ilgili Tüketici hakem heyeti mal veya hizmet sunana savunma hakkı da tanıyarak, başvuruyu en geç 6 ay içerisinde sonuçlandırır. Yalnız başvurunun durumuna göre bu süre, 6 ay daha uzatılabilir. Tüketici hakem heyetince verilmiş karar, taraflara tebliğ edilir ve tarafların karara karşı 15 günlük itiraz süresi bulunmaktadır.

**Tüketicinin Seçimlik Hakları**

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 11. Maddesi ile tüketicinin seçimlik hakları sayılmıştır: ''_Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere
satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme,
seçimlik haklarından birini kullanabilir_.''

**Zamanaşımı**

Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır. 

Taraflar arasındaki sözleşme ile kanunların tanıdığı zamanaşımı süresinden daha kısa bir süre belirlenemez. 

Bu yazımızda her ne kadar genel hatları ile tüketici hakem heyetine başvuru sürecinden bahsetmiş isek de somut olaya göre değişen birçok husus bulunmakta olup hukuki sürecin daha sağlıklı yönetilmesi adına her zaman bir uzmandan yardım almakta fayda vardır. 


 **Av. Hüsne ŞAHİN**

Tüketici hakem heyetlerine başvuru yapılabilmesi için yapılan işlemin tüketici işlemi olması gerekmekte; aynı zamanda ise davaya konu tüketici işleminin her yıl belirlenen parasal sınırlara uyması gerekmektedir.

TÜKETİCİ HAKEM HEYETİNE BAŞVURU SÜRECİ

Av. Hüsne Şahin

email

Ev sahibinin hangi durumlarda kiracısını tahliye edebileceği keyfiliği önlemek adına kanun ile düzenlenmiştir. Bu hususları genel hatları ile bilmek hem kiracının hem de kiraya verenin hak kaybına uğramalarının önüne geçecektir. 

Kiracı kiraya veren karşısında zayıf durumda olduğundan kanunen korunmakla birlikte bu, kiraya verenin kira ilişkisinde hiçbir hakkı olmadığı anlamına gelmemektedir. Bu sebeple kira sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklara ilişkin hukuki destek almak faydalı olacaktır. Zira eldeki yazımız ile kiraya verenin kiracısını tahliye edebileceği durumlar başlıklar halinde incelenecek olup her kira ilişkisinin kendi içinde farklı bir dinamiği olacağından uyuşmazlıkların çözümü somut olaya göre değişiklik gösterecektir. 

Ana konumuza giriş yapmadan önce yazılı kira sözleşmesinin önemine de değinmek gerekmektedir. Her ne kadar kira sözleşmeleri yazılı şekil şartına bağlı değil ise de taraflar arasında kiralama şartlarına ilişkin detaylı bir sözleşme yapmak her iki tarafın da haklarını koruyacaktır. Yazımızın devamında değinecek olduğumuz tahliyeye ilişkin şartların gerçekleşip gerçekleşmediği hususlarının tespiti açısından yazılı kira sözleşmesi önem arz etmektedir.

**Bir Kira Yılı İçerisinde İki Kez Kirayı Geciktirmesi Sebebi ile Kiracıya İki Haklı İhtar Çekilmesi**

TBK madde 352/2: ''_Kiracı, bir yıldan kısa süreli kira sözleşmelerinde kira süresi içinde; bir yıl ve daha
uzun süreli kira sözleşmelerinde ise bir kira yılı veya bir kira yılını aşan süre içinde kira bedelini ödemediği için kendisine yazılı olarak iki haklı ihtarda bulunulmasına sebep olmuşsa kiraya veren, kira süresinin ve bir yıldan uzun süreli kiralarda ihtarların yapıldığı kira yılının bitiminden başlayarak bir ay içinde, dava yoluyla kira sözleşmesini sona erdirebilir._''

Kiracı, aynı kira yılı içinde iki farklı aya ilişkin kira bedelini ödememişse ve kiraya veren, bu sebeple kiracısına yazılı olarak iki haklı ihtar çekmişse kira yılının bitiminden itibaren bir ay içinde tahliye davası açma hakkına sahip olur. İşbu dava kiraya konu taşınmazın bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemelerinde açılmaktadır. 

**Gereksinim, Yeniden İnşa veya İmar Sebebi ile Tahliye**

TBK madde 350: ''_Kiraya veren, kira sözleşmesini;_
_1. Kiralananı kendisi, eşi, altsoyu, üstsoyu veya kanun gereği bakmakla yükümlü olduğu diğer kişiler için konut ya da işyeri gereksinimi sebebiyle kullanma zorunluluğu varsa,_
_2. Kiralananın yeniden inşası veya imarı amacıyla esaslı onarımı, genişletilmesi ya da değiştirilmesi gerekli ve bu işler sırasında kiralananın kullanımı imkânsız ise,_
_belirli süreli sözleşmelerde sürenin sonunda, belirsiz süreli sözleşmelerde kiraya ilişkin genel hükümlere göre fesih dönemine ve fesih bildirimi için öngörülen sürelere uyularak belirlenecek tarihten başlayarak bir ay içinde açacağı dava ile sona erdirebilir._''

Gereksinim, yeniden inşa veya imar sebebi ile tahliyede, belirli süreli sözleşmelerde sürenin bitimi ile birlikte 1 ay içerisinde dava açılabilecek iken; belirsiz süreli sözleşmelerde kira döneminin bitiminden en az 3 ay önce yazılı olarak bildirilmesi şartı ile kira süresinin bitimi ile birlikte 1 ay içerisinde dava açılabilecektir. İşbu dava kiraya konu taşınmazın bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemelerinde açılmaktadır. 

Gereksinim sebebi ile tahliye davasına ilişkin detaylar sitemizde Av. Fatma Nurşan Ofluoğlu tarafından incelenmiş olup [buraya](https://www.edinimhukuk.com/blog/post/konut-gereksinimi-sebebiyle-tahliye-davasinda-ihtiyaclinin-kirada-oturmasi) tıklayarak ilgili yazıya ulaşabilirsiniz. Yine gereksinim sebebi ile tahliyelerde [''kiralama yasağı''](https://www.edinimhukuk.com/blog/post/yeniden-kiralama-yasagi) söz konusu olup bu husus da Av. Rümeysa Culfa tarafından sitemizde ayrıca incelenmiştir. 

**Kiracının Tahliye Taahhüdünde Bulunması Sebebi ile Tahliye**

TBK madde 352/1: ''_Kiracı, kiralananın teslim edilmesinden sonra, kiraya verene karşı, kiralananı belli bir tarihte boşaltmayı yazılı olarak üstlendiği hâlde boşaltmamışsa kiraya veren, kira sözleşmesini bu tarihten başlayarak bir ay içinde icraya başvurmak veya dava açmak suretiyle sona erdirebilir_.''

Kiraya veren ile kiracı arasında kira sözleşmesinin imzalandığı tarihten sonraki bir tarihte kiracı, belli bir tarihte kiralanan taşınmazı boşaltacağını taahhüt etmiş; ancak belirtilen tarihte kiralananı boşaltmamışsa kiraya veren bu tarihten itibaren 1 ay içinde taşınmazın bulunduğu yerdeki icra dairelerine yahut da Sulh Hukuk Mahkemelerine başvuru yaparak tahliye talebinde bulunabilecektir. Burada önemli olan husus taahhüt tarihinin sözleşmenin imzalandığı tarihten sonraki bir tarih olmasıdır. Hem kiracıların hem de kiraya verenlerin, tahliye taahhüdünün geçerliliği noktasında bu hususa dikkat etmeleri önem arz etmektedir. Zira uyuşmazlıklar genel olarak kiracılara ''kira sözleşmesi'' eki olarak imzalatılan, tarih belirtilmeyen ve daha sonra kiraya veren tarafından doldurulan tahliye taahhütleri sebebi ile yaşanmaktadır.

**Kiracının 10 Yıl ve Daha Fazla Süredir Kiralanan Taşınmazda Oturması Sebebi ile Tahliye**

Her ne kadar kiraya verenin sözleşme döneminin bitimine dayanarak kira sözleşmesini sonlandıramayacağı düzenlenmiş ise de kanun 10 yıl ve daha fazla süren kira sözleşmelerine ilişkin istisna getirmiştir. TBK madde 347'de ''_Belirsiz süreli kira sözleşmelerinde, kiracı her zaman, kiraya veren ise kiranın başlangıcından on yıl geçtikten sonra, genel hükümlere göre fesih bildirimiyle sözleşmeyi sona erdirebilirler._
'' denilmek sureti ile bu husus düzenlenmiştir. 

Kiraya veren,  belirsiz süreli sözleşmelerde kira döneminin bitiminden en az 3 ay önce yazılı olarak kiracısını bilgilendirmesi şartı hiçbir sebebe dayanmaksızın kira sözleşmesini feshedebilir. 

**Kiracının Yükümlülüklerine Aykırı Davranması**

TBK madde 316: ''_Kiracı, kiralananı, sözleşmeye uygun olarak özenle kullanmak ve kiralananın bulunduğu taşınmazda oturan kişiler ile komşulara gerekli saygıyı göstermekle yükümlüdür.
Kiracının bu yükümlülüğüne aykırı davranması durumunda kiraya veren, konut ve çatılı işyeri kirasında, en az otuz gün süre vererek, aykırılığın giderilmesi, aksi takdirde sözleşmeyi feshedeceği konusunda yazılı bir ihtarda bulunur. Diğer kira ilişkilerinde ise, kiraya veren, kiracıya önceden bir ihtarda bulunmaksızın, yazılı bir bildirimle sözleşmeyi hemen feshedebilir.
Konut ve çatılı işyeri kirasında, kiracının kiralanana kasten ağır bir zarar vermesi, kiracıya verilecek sürenin yararsız olacağının anlaşılması veya kiracının bu yükümlülüğe aykırı davranışının kiraya veren veya aynı taşınmazda oturan kişiler ile komşular bakımından çekilmez olması durumlarında kiraya veren, yazılı bir bildirimle sözleşmeyi hemen feshedebilir._''

İşbu madde ile düzenlendiği üzere, kiracı, kiraladığı taşınmazı özenle kullanma ve komşularına saygı gösterme borcu altındadır. Aksi takdirde kiraya verenin derhal fesih hakkı doğmaktadır. 

Özenle kullanma ve komşulara gerekli saygıyı gösterme yükümlülükleri kanunda genel bir ifade olarak kullanılmış ise de, Yargıtay kararları ile sınırları çizilmiştir. Yargıtay kararlarınca kiracının birtakım yükümlülüklerine aykırı davranması ''açıktan fena kullanım'' olarak tanımlanmış olup bu tanım somut olaya göre değişiklik gösterebilmektedir.

Örneğin, kiracının kiralanan taşınmazda, fiziksel olarak ağır hasarlar meydana getirmesi (oda bölmelerini yıkmak, duvarları tahrip etmek, yeni duvar ördürmek vs.), süreklilik arz eden gürültüler yapması, fuhuş yapması yahut yaptırması, komşularına ve kiraya verene hakaret ve tehditlerde bulunması, bazı yüz kızartıcı suçlar işlemesi, kiralananda yangına sebep olması ve sair durumlar kiraya verene TBK madde 316 gereği fesih hakkı tanır. 

Bu tarz durumlarda kiraya veren kiracısına ihtar çekerek 30 gün süre vererek aykırılığın giderilmesini talep edecek; giderilmediği takdirde sözleşmeyi feshedeceğini bildirecektir. Aykırılık giderilmezse yazılı ihtar ile sözleşmeyi fesih hakkına sahip olacaktır. Kiracıya aykırılığın giderilmesi için verilecek olan süre yararsız olacak ise yahut da kiraya veren ve komşular için kira ilişkisinin devam etmesini çekilmez kılan bir durum varsa kiraya veren ihtar çekmeksizin doğrudan fesih hakkına da sahiptir. 

Tüm bu hususlar somut olaya göre değişiklik göstermekte olup hukuki destek almaksızın bu tarz işlemlerin yapılması telafisi güç zararlara yol açabilecektir. Bu sebeple tüm okurlarımızı bu hususta bilgilendirmeyi kendimize bir borç biliriz. Vakit ayırıp ilgi gösterdiğiniz için teşekkür ederiz. 


Ev sahibinin hangi durumlarda kiracısını tahliye edebileceği keyfiliği önlemek adına kanun ile düzenlenmiştir. Bu hususları genel hatları ile bilmek hem kiracının hem de kiraya verenin hak kaybına uğramalarının önüne geçecektir. 

KİRAYA VERENİN KİRACISINI TAHLİYE EDEBİLECEĞİ DURUMLAR

07.05.2010 tarihinde T.C. Anayasasının 148. maddesine eklenen fıkra ile, herkesin, Anayasa ile güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamı ile de korunan haklarından, herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabileceği düzenlenmiştir. İşbu madde 23.09.2012 tarihi itibari ile yürürlüğe girmiştir.

**ŞARTLARI**

**1-Temel Hak ve Özgürlüklerin İhlal Edilmiş Olması**

 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunu madde 45/1'e göre ''_Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir._'' İşbu maddede dikkat edilmesi gereken husus, Anayasa ile belirlenen, başvurucu tarafından ihlal edildiği iddiasında bulunulan temel hak ve özgürlüklerin tamamı yönünden bireysel başvuru yoluna gidilememesidir. Bireysel başvuru hakkının kullanılabilmesi için ihlal edildiği iddia edilen hak, T.C. Anayasasınca düzenlenmiş olduğu gibi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesince de güvence altına alınmış olmalıdır. 

Maddede bahsi geçen ihlal sebebi ile güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler bireysel başvuru yoluna gidebilmektedir. Özel hukuk tüzel kişileri, sadece tüzel kişiliğe ilişkin temel hakların ihlal edildiği gerekçesi ile bireysel başvuru yoluna gidebiliyorken kamu tüzel kişileri ise bireysel başvuru yoluna gidemez. 

**2-Olağan Kanun Yollarının Tüketilmesi**

6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 45/2. maddesinde ''_İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekir._'' denilmiştir.  İlk derece Mahkemelerince yahut istinaf ya da temyiz mercilerince verilen kararların kesin olması halinde olağan kanun yolları tüketilmiş sayılır. 

**3-Olağan Kanun Yollarının Tüketilmesinden İtibaren 30 Gün İçinde Anayasa Mahkemesine Başvuru Yapılmış Olması**

Bireysel başvuru yoluna ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde başvurulması gerekmektedir. Bireysel başvurular, doğrudan Anayasa Mahkemesine yapılacağı gibi mahkemeler ve yurt dışı temsilcilikler vasıtası ile de yapılabilmektedir. Mahkemeler ve yurt dışı temsilcilikleri vasıtası ile başvuru yapılması halinde bu mercilere başvuruya ilişkin form ve eklerinin sunulması tarihi başvuru tarihi olarak kabul edilir.  

İşbu sürenin kaçırılmış olması haklı bir mazerete dayanmakta ise mazeretin ortadan kalktığı tarihten itibaren 15 gün içerisinde mazereti içerir ve delillendirir bir başvuru ile de bireysel başvuru hakkı kullanılabilir.

**4-Başvuruya İlişkin Bilgi ve Belgelerin Eksiksiz Sunulması**

6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 47/3. maddesinde ''_Başvuru dilekçesinde başvurucunun ve varsa temsilcisinin kimlik ve adres bilgilerinin, işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle ihlal edildiği ileri sürülen hak ve özgürlüğün ve dayanılan Anayasa hükümlerinin, ihlal gerekçelerinin, başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin aşamaların, başvuru yollarının tüketildiği, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih ile varsa uğranılan zararın belirtilmesi gerekir. Başvuru dilekçesine, dayanılan deliller ile ihlale neden olduğu ileri sürülen işlem veya kararların aslı ya da örneğinin ve harcın ödendiğine dair belgenin eklenmesi şarttır._'' denilerek başvuruya ilişkin bilgi ve belgeler sayılmıştır. Bununla birlikte başvuru, avukat tarafından yapılmakta ise vekaletnamenin eklenmesi de zaruridir.

Başvuruya ilişkin eksik belge var ise tamamlanması için bir defaya mahsus 15 günü geçmemek üzere başvurucuya ve vekiline süre verilebilmektedir. 

**5-Başvuru Harcının Yatırılmış Olması**

Başvuru harcı yatırılmayan başvurular reddedilmektedir. Bununla birlikte, başvuru avukat tarafından yapılmakta ise harçlandırılmayan ve baro pulu yapıştırılmamış vekaletnameler geçersiz sayılmakta ve başvuru süresinde yapılmış sayılmamaktadır.

**BAŞVURU SONRASI VERİLEBİLECEK KARARLAR**

Başvuru sahibince yapılan bireysel başvuru öncelikle kabul edilebilirlik yönünden incelenmektedir. Başvuru şartları başlığı altında bahsetmiş olduğumuz hususlar yönünden bir eksiklik taşımayan başvurular hakkında kabul edilebilirlik kararı verilerek esas yönünden incelemesine geçilmektedir. 

Anayasa Mahkemesince, önemli bir hak ihlalinin olmadığı yönünde kanaat oluşması halinde; ihlal edildiği iddiasında bulunulan hakkın, sınırları Anayasa ile belirlenen temel hak ve özgürlüklerin yorumlanmasından kaynaklı kapsam dışında kalması halinde; başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olması halinde kabul edilemezlik kararı verilmektedir. Kabul edilemezlik kararları kesindir.

Kabul edilebilirliğine karar verilen bireysel başvurular dosya üzerinden esas yönünden incelemeye alınır. İnceleme komisyonunca gerekli görülürse duruşma açılabilmektedir.

Esasen incelemede ise, yalnızca, başvuruya konu edilmiş hakkın ihlal edildiği yahut da edilmediği yönünde karar verilebilmektedir. Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. 

Anayasa Mahkemesi yerindelik denetimi yapamaz. İdari eylem ve işlem niteliğinde karar veremez. Yerel Mahkemece verilebilecek nitelikte kararlar veremez.

**BİREYSEL BAŞVURUYA KONU EDİLEBİLECEK HAKLAR**

Kapsam olarak oldukça geniş olan bireysel başvuruya konu edilebilecek haklar eldeki yazımızda yalnızca başlıklar halinde incelenecektir. 

- Yaşam Hakkı
- İşkence Yasağı
- Kölelik ve Zorla Çalıştırılma Yasağı
- Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı
- Adil Yargılanma Hakkı
- Suç ve Cezaların Kanuniliği
- Özel Yaşama, Aile Yaşantısına, Konut ve Haberleşme Özgürlüğüne Saygı
- Düşünce, İfade, Dine ve Vicdan Hürriyeti
- Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti
- Örgütlenme ve Toplantı Özgürlüğü
- Mülkiyet Hakkı
- Eğitim ve Öğrenim Hakkı
- Serbest Seçim Hakkı
- Etkili Başvuru Hakkı
- Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı

İşbu yazımızda her ne kadar genel hatları ile Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolundan bahsetmiş isek de bu kanun yolu kendi içinde birçok özel durumu barındıran spesifik bir alandır. Somut olaya göre değişkenlik gösteren birçok husus bulunmakta olup hukuki sürecin daha sağlıklı yönetilmesi adına her zaman bir uzmandan yardım almakta fayda vardır.

07.05.2010 tarihinde T.C. Anayasasının 148. maddesine eklenen fıkra ile, herkesin, Anayasa ile güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamı ile de korunan haklarından, herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabileceği düzenlenmiştir. İşbu madde 23.09.2012 tarihi itibari ile yürürlüğe girmiştir.

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU HAKKI


Hukuki ehliyetsizlik, kazandırıcı zamanaşımı, zilyetlik, ölünceye kadar bakma sözleşmesi, vekalet görevinin kötüye kullanılması gibi nedenlerle tapunun hukuk ve usullere aykırı yahut da yolsuz düzenlendiği iddiası ile tapu iptal ve tescil davası açılabilir. İşbu davanın açılma sebeplerinden biri de muris muvazaası olup yazımızı da yalnızca bu sebep çerçevesinde ele aldık. Zira tapu iptal ve tescil davaları oldukça özgün davalar olup somut olaya göre birçok husus değişkenlik gösterebilmektedir. Bu sebeple başlıklar halinde incelemenin daha faydalı olacağı kanaatindeyiz. Diğer sebeplere de farklı yazılarımız ile değinmeye çalışacağız. 

**Muris Muvazaası Nedir?**

Yerleşik Yargıtay içtihatlarında muvazaanın tanımı “_…muvazaa; tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacı ile ve fakat kendi gerçek iradelerine uymayan ve aralarında hüküm ve sonuç doğurmayan bir görünüş yaratmak hususunda anlaşmalarıdır, şeklinde tanımlanabilir. Bir başka ifadeyle, irade açıklamasında bulunan taraflar bu açıklamanın kendisine yapıldığı kişi, irade açıklamasının sonuç doğurmaması konusunda anlaşmışlar, yalnız gerçek bir hukuki işlemin bulunduğu görüşünü yaratmayı istemişlerse, muvazaadan söz edilir._” şeklinde yapılmıştır. 

Muris muvazaası ise bu kapsamda, murisin mirasçılarını aldatmak ve mirastan mal kaçırmak amacı ile yapmış olduğu işlemler bütünüdür. Bu kavram, Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 01.04.1974 tarihli, 1/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararıyla hukukumuza girmiştir. İşbu kararda ''._..bir kimsenin mirasçısını miras hakkından yoksun bırakmak amacıyla gerçekte bağışlamak istediği tapulu taşınmazı hakkında tapu sicil memuru önünde iradesini satış doğrultusunda açıklamış olduğunun gerçekleşmesi halinde, saklı paysahibi olsun ya da olmasın, miras hakkı çiğnenen tüm mirasçılar görünürdeki satış sözleşmesinin danışıklı (muvazaalı) oduğunu ve gizli bağış sözleşmesinin de biçim koşulundan yoksun bulunduğunu ileri sürerek dava açabilir. _''  şeklinde tanımlama ve düzenleme yapılmıştır.

**Görünen İşlem- Gizli İşlem Kavramları**

Muvazaadan bahsedilebilmesi için, bir taşınmaza yönelik işlem yapan taraflar arasında görünen bir işlemin yanında gizli işlem de yapılmış olması gerekir. 

Görünen işlem, tarafların gerçek iradelerini saklamak için, üçüncü kişileri aldatmak amacıyla yaptıkları sözleşmeler olup bu işlemler kesin hükümsüzdür. Gizli işlem ise, tarafların birbiri ile uyumlu, gerçek iradelerini içeren sözleşmelerdir. Gizli işlem şekil şartlarını sağladığı takdirde geçerlidir. 

Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 01.04.1974 tarihli, 1/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararını ele alırsak, karara konu olayda, taraflar arasında yapılan satış sözleşmesi görünen işlem iken; tarafların birbiri ile uyumlu bağış yapma/ bağış alma iradeleri gizli işlemdir. 

**Şartları**

Bahsi geçen karar ve sonrasında içtihatlarda yapılan diğer düzenlemeler ışığında muris muvazaasına dayalı tapu iptal ve tescil davasının şartlarını maddeler halinde inceleyelim:

1-Davaya konu edilecek olan taşınmazın, tapuya kayıtlı bir taşınmazı olması gerekmektedir. Tapuya kayıtlı olmayan taşınmazlar için tapu iptal ve tescil davası açılabilmesi teknik olarak da mümkün değildir.

2-İşbu davayı açma hakkı, mirasçılık hakları ile birlikte doğmakta olup miras bırakan sağ iken dava açılamaz.

3-Davaya konu edilecek olayda, yukarıda tanımları yapılan görünen işlem ve gizli işlem olgularının mevcut olması; bununla birlikte taraflar arasında yapılan gizli işlemin şekil şartlarını sağlamıyor olması gerekmektedir. 

4-Miras bırakan muvazaalı işlemi yaparken mirasçılarını aldatma kastı içinde bulunmalı ve muvazaalı işlemi yapmadaki amacı mirasçılardan mal kaçırmak olmalıdır. Bu sebeple bu tür davalarda miras bırakanın asıl iradesinin tespiti büyük önem arz etmektedir. Gelenek ve görenekler, olayların hayatın olağan akışına uygun olup olmadığı, miras bırakanın iradesini etkileyebilecek olay ve durumlar, sözleşmede alıcı tarafın maddi durumu, satış bedeli ile sözleşme tarihindeki taşınmaz değerinin farkı gibi durumlar miras bırakanın iradesini belirlemede kullanılan Yargıtay ölçütleridir. 

**Dava Süreci**

Muris muvazaasına dayalı tapu iptal ve tescil davaları, taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemelerinde görülür. İşbu davanın açılmasında herhangi bir zamanaşımı yahut hak düşürücü süre düzenlenmemiştir. Miras bırakan vefat ettikten sonra saklı pay sahibi olsun ya da olmasın tüm mirasçıları dilediği zaman bu davayı açabilirler. 

**Muris Muvazaası Olarak Değerlendirilmeyen Bazı Haller**

1-Taraflar arasında genelde bağışlama yahut da ölünceye kadar bakma sözleşmeleri gizli işlem niteliği taşımaktadır. Ölünceye kadar bakma sözleşmelerinde miras bırakanın gerçek iradesi büyük önem arz etmektedir. Zira özel bakım ve hizmet sebebi ile taşınmaz devrinde muris muvazaasının varlığı kabul edilmemektedir. 

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 28.04.2009 tarihli, 2009/1-130  Esas ve 2009/150 Karar sayılı ilamı da bu yöndedir: ''._..her ne kadar taşınmazın akitteki bedeli ile gerçek değeri arasında fark bulunsa da, anılan hususun tek başına muvazaanın kanıtı sayılamayacağı, kaldı ki, ölene kadar taşınmazda oturmaya devam etmesi ve davalının kendisine sağladığı bakım ve desteğin yarattığı minnet duygusu dikkate alındığında, sattığını gerçek değer üzerinden yapılmamasının mal kaçırma amacıyla hareket edildiği anlamını doğurmayacağı sonuç ve kanaatine varılmaktadır._''

2-Miras bırakanın, taşınmazın kadastro/ tapulama tespiti sırasında verdiği muvafakate ilişkin yaptığı işlem yönünden de muvazaadan söz edilemez.

3-Miras bırakan, hayatta iken malını paylaştırma saiki ile hareket etmişse burada da muvazaadan bahsedilemez. Ancak bu paylaşımın, eşit olmasa bile, tüm mirasçılar arasında yapılmış olması ve ölçülü, makul, kabul edilebilir nitelikte olması gerekmektedir. 

Yargıtay 1. Hukuk Dairesinin 07.06.2016 tarihli, 2016/3940 Esas ve 2016/6926 Karar  sayılı ilamı ile bu hususa değinilmiştir. ''_Somut olaya gelince, mirasbırakanın ½ payı davalılara temlikinden sonra üzerinde kalan ½ pay bakımından, bu paya isabet eden 2 dairenin satışından elde ettiği paradan davacı kızlarına 5.000-‘er TL verdiği hususu davacı kızlarının da kabulündedir. Dava dışı ... da 11/04/2006 tarihinde noterden düzenledikleri belge ile miras haklarından feragat etmişlerdir.
Bu somut olgular yukarıdaki ilkelerle birlikte değerlendirildiğinde denkleştirmede eşitlik aranmayacağı gözetildiğinde, temlikin mal kaçırma amaçlı ve muvazaalı yapılmadığı, miras bırakanın denkleştirme amacı ile hareket ettiği sonucuna varılmaktadır._''

Bu yazımızda her ne kadar genel hatları ile muris muvazaasından kaynaklı tapu iptal ve tescil  davalarından bahsetmiş isek de, bu konuda somut olaya göre değişen birçok husus bulunmakta olup hukuki sürecin daha sağlıklı yönetilmesi adına her zaman bir uzmandan yardım almakta fayda vardır. 


Hukuki ehliyetsizlik, kazandırıcı zamanaşımı, zilyetlik, ölünceye kadar bakma sözleşmesi, vekalet görevinin kötüye kullanılması gibi nedenlerle tapunun hukuk ve usullere aykırı yahut da yolsuz düzenlendiği iddiası ile tapu iptal ve tescil davası açılabilir.

MURİS MUVAZAASINA DAYALI TAPU İPTAL VE TESCİL DAVALARI


HMK madde 107 ile davanın açıldığı tarihte alacağın miktarının yahut dava değerinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesinin davayı açan taraftan beklenemeyeceği ya da bunun imkansız olduğu durumlarda belirsiz alacak davası açılabileceği düzenlenmiştir.

**ŞARTLARI**

**1. Dava Değerinin Davanın Açıldığı Tarih İtibariyle Belirlenebilir Nitelikte Olmaması**

Madde gerekçesinde bu durum "_Alacaklının bu tür bir dava açması için, dava açacağı miktar ya da değeri tam ve kesin olarak gerçekten belirlemesi mümkün olmamalı ya da bu objektif olarak imkansız olmalıdır. Açılacak davanın miktarı biliniyor yahut tespit edilebiliyorsa, böyle bir dava açılamaz. Çünkü, her davada arandığı gibi, burada da hukuki yarar aranacaktır, böyle bir durumda hukuki yararın bulunduğundan söz edilemez. Özellikle, kısmi davaya ilişkin yeni hükümler de dikkate alınıp birlikte değerlendirildiğinde, baştan tespiti mümkün olan hallerde bu yola başvurulması kabul edilemez._" şeklinde açıklanmıştır. Belirsiz alacak davaları, bu noktada diğer bir dava türü olan kısmi davadan ayrılmaktadır. Zira kısmi dava açabilmek için talep konusunun bölünebilir nitelikte olması yeterli olup alacak miktarının belirlenebilir yahut belirlenemez olması önem arz etmemektedir. 

**2. Dava Dilekçesinde Belirsiz Alacak Davası Açıldığının Açıkça Belirtilmiş Olması**

Belirsiz alacak davaları istisnai davalar olduğundan, davasını belirsiz alacak davası olarak açan kişi, bu hususu açık bir şekilde dava dilekçesinde belirtmek zorundadır. Dilekçelerde maktu olarak kullanılmakta olan “_şimdilik .... kadar miktar için davamızı açıyoruz._“, “_fazlaya ilişkin haklarımızı saklı tutuyoruz._“ vb. tabirler belirsiz alacak davası açıldığının kabulüne yeterli değildir. 

Hukuk Genel Kurulunun 2023/485 Esas ve 2023/971 Karar sayılı ilamında da “_Davacı belirsiz alacak davası açtığını dilekçesinde açıkça yazmak zorundadır, aksi takdirde “fazlaya ilişkin haklarımız saklı kalmak kaydıyla_” şeklindeki taleple açılan dava kısmi alacak davasıdır.“ denilerek bu hususa değinilmiştir.

Bununla birlikte davayı açarken açıkça belirsiz alacak davası olarak belirtilmeyen davalar kısmi dava olarak kabul edilecek olup duruşma esnasında belirsiz alacak davasına çevrilmesi de mümkün değildir. 

**Belirsiz Alacak Davalarında Zamanaşımı**

Belirsiz alacak davasını diğer dava türlerinden ayıran bir diğer husus da dava tarihi itibari ile zamanaşımının dava konusu değerin tamamı için kesilmesidir. Bu noktada, ''**miktar artırımı'**' ile ''**ıslah**'' kavramları arasındaki farkı da izah etmekte fayda var. Bu tür davalarda alacak belirli hale geldiği anda, davayı açan taraf iddianın genişletilmesi yasağına tabi olmaksızın, bir kez miktarı artırma hakkı bulunmaktadır. Islah ise bilindiği üzere iddianın genişletilmesi yasağının istisnası olarak kabul edilmekte olup usul hukukunda miktar artırımından farklı bir yere sahiptir. Yani bu iki kavramdan biri diğerini karşılamamakta olup belirsiz alacak davalarında miktar artıran taraf, ıslah hakkını kullanmış sayılmaz. 

**Belirsiz Alacak Davalarında Faiz**

Tahsil talepli belirsiz alacak davalarında faiz başlangıcı, davadan önce temerrüt söz konusu değilse alacağın tamamı için (alacak belirli hale geldikten sonra artırılan kısım da dahil) dava tarihidir. 

**İşçilik Alacakları Yönünden Belirsiz Alacak Davası**

Belirsiz alacak davalarında en fazla uyuşmazlığın işçilik alacakları yönünden yaşandığı aşikardır. Yargıtay içtihatlarında hangi işçilik alacaklarının belirsiz alacak davası olarak açılabileceği noktasında halen bir birlik bulunmamakla birlikte, kanımızca bu birliğin sağlanması da mümkün değildir. Zira her somut olay kendi içinde değerlendirilerek hukuki uyuşmazlığın belirsiz alacak davasına konu edilip edilemeyeceği belirlenecektir. Böyle bir durumda kesin kurallar ile söz konusu sorunun giderilmesi beklenilemez. İşbu yazımızda da işçilik alacaklarına yönelik olarak Yargıtay içtihatından örnek verilecektir.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin 16.06.2014 tarihli, 2013/15167 Esas ve 2014/17279 Karar sayılı ilamında: ''._..iş hukukundan kaynaklanan alacaklar bakımından baştan belirli veya belirsiz alacak davası şeklinde belirleme yapmak kural olarak doğru ve mümkün değildir. Bu sebeple iş hukukunda da belirsiz alacak davasının açılabilmesi, bu davanın açılması için gerekli şartların varlığına bağlıdır. Eğer bu şartlar varsa, iş hukukunda da belirsiz alacak davası açılabilir, yoksa açılamaz. Keza aynı şey kısmi dava için söz konusudur.
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında eldeki davaya konu somut olayın özellikleri dikkate alınarak belirsiz alacak davası yönünden yapılan değerlendirmede;
Davanın belirsiz alacak davası olarak açıldığı şüphesizdir. Fazla çalışma, hafta tatili ve genel tatil alacakları yönünden, davacı haftada kaç saat fazla çalışma yaptığını, hangi hafta tatili ve genel tatillerde çalıştığını belirleyebilmekte ise de, hakimin hesaplanan miktardan hangi oranda takdiri indirim yapacağını bilebilecek durumda değildir. Bu nedenle fazla çalışma, hafta tatili ve genel tatil alacakları belirsiz alacak davasına konu edilebilir. Uyuşmazlık konusu kıdem tazminatı, ücret, asgari geçim indirimi ile yıllık izin alacağı bakımından; talep içeriğinden de açıkça anlaşıldığı üzere, davacı çalışma süresini, en son ödenen ücreti, alması gerektiğini iddia ettiği aylık ücret miktarını, hak kazandığı yıllık izin süresini ve kaç gün ücretli izin kullandığını, aile durumuna göre ödenmesi gereken asgari geçim indirimi tutarını, kaç aylık ücret alacağı olduğunu belirleyebilmektedir. Tazminat hesaplamasına esas alınacak aylık ücrete ek para veya parayla ölçülebilen sosyal menfaatleri de belirleyebilecek durumdadır. Taraflar arasında ücret miktarı tartışmalı ise de, salt söz konusu tartışmanın varlığı alacağı belirsiz hale getirmez. Bu halde kıdem tazminatı, ücret, asgari geçim indirimi ile yıllık izin alacakları, belirsiz alacak değildir. Dava konusu edilen alacakların gerçekte belirli alacak olmaları ve belirsiz alacak davasına konu edilemeyecekleri anlaşılmakla, kıdem tazminatı ile ücret, asgari geçim indirimi ve yıllık izin alacakları yönünden hukuki yarar yokluğundan davanın reddi gerekirken yazılı şekilde esasa girilerek karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir._'' izah etmiş olduğumuz hususa değinilmiştir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin tüm alacaklar yönünden belirsiz alacak davası açılabileceği yönünde kararlarına sıklıkla karşılaşılmakla birlikte, 17 Mayıs 2021 tarihinde Yargıtay 9. Hukuk Dairesi ile Yargıtay 22. Hukuk Dairesi birleştirilmesi yönünde karar alınmış ve bu bağlamda iki daire arasındaki görüş ayrılıkları giderilmiştir. Bu görüş ayrılıklarından biri de işçilik alacaklarında, davanın belirsiz olmasındaki kriterler idi. Bu kapsamda yukarıda okurlarımıza sunmuş olduğumuz kararda da olduğu gibi iş hukukundan kaynaklanan alacaklar bakımından baştan belirli veya belirsiz alacak davası şeklinde belirleme yapmak kural olarak doğru ve mümkün olmadığı; bu sebeple iş hukukunda da belirsiz alacak davasının açılabilmesi, bu davanın açılması için gerekli şartların varlığına bağlı olduğu yönünde ortak bir görüşe varılmıştır.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin önceki tarihli görüşünün 22. Hukuk Dairesinin görüşünden farklı olması sebebi ile, 9. Hukuk Dairesinin görüşüne güvenilerek açılan davalar bakımından, ilga edilen görüşün  makul bir süre daha değerlendirmede olacağı; ancak bu tarihten sonra açılan davalarda 22. Hukuk Dairesi görüşünün benimseneceği de okurlarımıza hatırlatılır. 

Bu yazımızda her ne kadar genel hatları ile belirsiz alacak davalarından bahsetmiş isek de bu konuda somut olaya göre değişen birçok husus bulunmakta olup hukuki sürecin daha sağlıklı yönetilmesi adına her zaman bir uzmandan yardım almakta fayda vardır. 

HMK madde 107 ile davanın açıldığı tarihte alacağın miktarının yahut dava değerinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesinin davayı açan taraftan beklenemeyeceği ya da bunun imkansız olduğu durumlarda belirsiz alacak davası açılabileceği düzenlenmiştir. 

BELİRSİZ ALACAK DAVALARI

**İŞE İADE DAVALARI**


İş akdi geçersiz bir nedenle yahut da hiçbir neden gösterilmeksizin sonlandırılan işçi, şartları oluşmuş ise, işe iadesine yönelik de dava açabilmektedir. İşe iade davası açabilmenin birincil şartı iş akdinin işveren tarafından geçersiz bir nedenle sonlandırılması iken ikinci şart ise işçinin iş güvencesi kapsamında olmasıdır.

**Geçersiz  Nedenle Fesih Nedir?**

''Geçersiz Neden'' kavramına hakim olabilmek için öncelikle ''Geçerli Neden'' kavramını bilmek gerekmektedir. İş Kanununun gerekçesinde geçerli sebep, "_25 inci maddede belirtilenler kadar ağırlıklı olmamakla birlikte, işin ve işyerinin normal yürüyüşünü olumsuz etkileyen hallerdir. Bu nedenle, geçerli fesih için söz konusu olabilecek sebepler, işçinin iş görme borcunu kendisinden kaynaklanan veya işyerinden kaynaklanan sebeplerle ciddi bir biçimde olumsuz etkileyen ve iş görme borcunu gerektiği şekilde yerine getirmesine olanak vermeyen sebepler olabilecektir. Sonuçta, iş ilişkisinin sürdürülmesinin işveren açısından önemli ve makul ölçüler içinde beklenemeyeceği durumlarda, feshin geçerli nedenlere dayandığını kabul etmek gerekecektir_." şeklinde tanımlanmıştır. Bu durumda genel hatları ile haklı nedenle yahut da geçerli nedenle fesih kapsamına girmeyen fesihlerin geçersiz sebeplere dayandığı söylenebilecek ise de bu husus olaydan olaya değişiklik göstereceğinden bir avukata danışılmasında her zaman yarar olacaktır.

 İş Kanunu madde 18/3'de özellikle bazı hususların fesih için geçerli sebep oluşturmayacağı haller sayılmıştır. Kanunda sayılan haller dışında bazı Yargıtay içtihatlarınca geçerli nedenle fesih olarak kabul edilen haller işbu yazımız ile okurlarımıza sunularak ''geçersiz nedenle fesih' kavramının çerçevesi çizilmeye çalışılacaktır. **Yargıtay içtihatlarınca ''geçerli neden'' nedir?  **

- Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 20.10.2008 tarihli, 2008/3737 Esas ve 2008/27673 Karar sayılı ilamı ile işçinin ücretinin borcu nedeniyle haczedilmesinin belirli koşullar altında sözleşmenin feshinde geçerli neden oluşturduğu kabul edilmiştir: “_İşçinin ücretinin borcu nedeniyle haczedilmesi, istisnaen davranış nedeniyle feshi geçerli kılmalıdır. İşçinin ücretinin sık sık haczi nedeniyle, objektif bir bakış açısı altında, işyerinin, örneğin muhasebe veya hukuk servisinde önemli zaman kaybına neden olacak şekilde çalışma sürecinin veya işyeri organizasyonunun olumsuz yönde etkilendiğinin kabul edilmesi halinde geçerli fesih nedeninin kabul edilmesi gerekir._''
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 22.10.2007 tarihli, 2007/16878 Esas ve 2007/30923 Karar sayılı ilamında ise işçinin geçmişten gelen sabıkası, iş akdinin feshinde geçerli neden olarak kabul edilmiştir: “_Davacının geçmişte yasadışı örgüt üyesi olması, davacının görev yaptığı bölgede terör olaylarının artması ve demiryolu ulaşımının da hedefte bulunması, davalı işveren açısından iş ilişkisinin devamı için gerekli olan güvenin sarsıldığı, elverişli objektif olay ve vakıalara dayanan güçlü bir şüphenin bulunduğu anlamına gelmektedir. Davacının iş sözleşmesinin feshinin geçerli nedenle yapıldığı kabul edilmelidir._”
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 05.05.2008 tarihli, 2007/35816 Esas ve  2008/11432 Karar sayılı ilamında iş yeri gerekleri ile işten çıkarmalarda emekliliği gelen çalışanların işten çıkarılması geçerli neden olarak kabul edilmiştir: “_İşyerinde ekonomik, teknolojik, yeniden yapılanma gibi işletme içi veya işletme dışı nedenlerle meydana gelen işgücü fazlalığından dolayı işçi çıkarılmasında emekliliğe hak kazanmış olanların seçilmesi ve bu durumdaki personelin objektif ve genel bir uygulamaya tabi tutulması geçerli neden kabul edilmektedir_.” 
- Yargıtayın çeşitli kararlarında işçinin, beklenenden ve diğer çalışanlara kıyasla daha az verimle çalışması; iş sözleşmesi kurulurken beyan ettiği özelliklerini işine yansıtamaması; işle ilgili isteksiz davranması; müsrif olması ; sıklıkla işe geç gelmesi; kavgacı bir tutum sergilemesi ve ekonomik kriz gibi sebepler de geçerli neden olarak kabul edilmiştir.

**İşçinin İş Güvencesi Kapsamında Olması**

İş güvencesi, işçi ile işveren arasındaki dengeyi sağlamaya yönelik oldukça geniş kapsamlı bir kavram olup işbu yazımızda iş güvencesi kapsamında olmanın yalnızca şartları incelenecektir. İş Kanunu madde 18 ve devamı maddelerince iş güvencesi kapsamında olmanın şartları şunlardır: 

1-İş yerinde, aynı iş koluna tabi çalışan sayısı 30 ve daha fazla olmalıdır. İşverenin birden fazla işletmesi olsa dahi aynı iş kolunda çalışanların toplam sayısı üzerinden belirleme yapılır. 

2-İşçinin o iş yerinde ya da aynı işverenin işlettiği başka bir iş yerinde en az 6 aylık kıdemi olmalıdır. Yer altı işlerinde çalışan işçiler için ise kıdem şartı aranmamaktadır.

3-İşçi belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olmalıdır.

4-İşçinin, işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve  işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekillerinden biri olmamasıdır.

**Feshin İşçiye Yazılı Olarak Bildirilmesi**

İş Kanunu madde 19 ile işçinin, iş akdinin yazılı olarak feshedilmesi gerekliliği düzenlenmiştir. İş güvencesi kapsamında olan işçilerin iş akdinin, gerekçeleri de gösterilerek yazılı olarak feshedilmesi bir geçerlilik şartıdır. Bununla birlikte işverenin dayandığı geçerlilik sebebi, işçinin tavır ve davranışlarından yahut performansından kaynaklı ise işçinin savunmasının alınması da zorunludur. Ancak savunmanın yazılı ya da sözlü alınması noktasında bir geçerlilik şartı bulunmamaktadır. Kanımızca yazılı olarak alınması işverenin lehine olacaktır. Zira işverence, iş akdinin geçerli nedenle feshi somut delillere dayanmalı, hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak şekilde açık ve net olmalıdır. 

**Feshin Son Çare Olması İlkesi**

İşverenin geçerli bir sebeple iş akdini feshedebilmesi için bir diğer değinilmesi gereken husus ise feshin son çare olması gerekliliğidir. Bu gereklilik İş Kanunu madde 18'in gerekçesi ve Yargıtay içtihatlarından gelmektedir. İş Kanunu madde 18’in gerekçesinde, bu sebeple feshe ancak en son çare olarak gidilmesi ve geçerli sebep kavramı yorumlanırken de sürekli olarak fesihten kaçınma olanağının olup olmadığının araştırılması gerektiği belirtilmiştir. 

Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 01.05.2006 tarihli, 2006/8138 Esas ve 2006/12228 Karar sayılı ilamında da bu ilkeye yer verilmiştir: “_Dosya içeriğine göre, davalı işveren ekonomik sıkıntıları ve borçlarından dolayı, toplu işten çıkarma kararı almış ve uygulamıştır. Bilirkişi, davalının ekonomik sıkıntı içinde olduğunu tespit etmiş ve buna göre feshin işyerinden kaynaklanan bir geçerli nedenle yapıldığını belirtmiştir. Ancak dinlenen davacı tanıkları, davalı işverenin fesihten sonra yeni işçi aldığını beyan etmişler, davacı vekili de feshin son çare olması ilkesinin dikkate alınmadığını iddia etmiştir. İşletme, işyeri ve işin gerekleri dolayısıyla yapılan fesihlerde, feshin en son çare olduğu ilkesi dikkate alınmalıdır. Bu anlamda, iş sözleşmesi feshedilen işçinin, mesleği ve vasfı nedeni ile başka bir bölümde değerlendirilme olanağı olup olmadığı, kısa süreli çalıştırılma, fazla mesaileri kaldırma tedbirleri araştırılmalıdır_.” 

**Dava Süreci**

İşçi, fesih bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren 1 ay içerisinde arabuluculuk kanun yoluna başvurmalı; arabuluculuk kanun yolunda anlaşamama tutanağının imzalandığı tarihten itibaren 2 hafta içerisinde ise, iş yerinin bulunduğu yerin İş Mahkemelerinde, bu yerde İş Mahkemesi mevcut değilse Asliye Hukuk Mahkemelerinde davasını açmalıdır. 

**İşçinin İşe İadesine Karar Verilmesi Halinde İşverenin Sorumlulukları**

İşçinin işe iadesine karar verilmesi halinde, kararın kesinleşmesinden itibaren 10 gün içinde işçi, işe başlatılması için işverene başvurur. Zorunlu olmamakla birlikte, ispat açısından bu başvurunun noter kanalı ile yapılması işçinin lehine olacaktır. Bu süre içerisinde başvuru yapmayan işçinin iş akdinin feshi geçerli hale gelecektir. 

İşveren, işçinin başvurusundan itibaren 1 ay içerisinde işçiyi işe başlatmak zorundadır. Eğer işveren, işçiyi işe başlatmazsa Mahkemece en az 4 aylık en çok da 8 aylık ücreti üzerinden hesaplanan, bir işe başlatmama tazminatını işçiye ödemek zorunda kalacaktır. 

İşçi işe başlatılmış olsun ya da olmasın çalışmadığı dönemlere ilişkin olarak en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarını da alabilecektir. 

İşverenin işçiyi işe başlatma kararına rağmen işçi makul sürede işe başlamamışsa iş akdi feshedilmiş sayılacaktır.

Bu yazımızda her ne kadar genel hatları ile işe iade davalarından bahsetmiş isek de somut olaya göre değişen birçok husus bulunmakta olup hukuki sürecin daha sağlıklı yönetilmesi adına her zaman bir uzmandan yardım almakta fayda vardır. 














İş akdi geçersiz bir nedenle yahut da hiçbir neden gösterilmeksizin sonlandırılan işçi, şartları oluşmuş ise, işe iadesine yönelik de dava açabilmektedir. İşe iade davası açabilmenin birincil şartı iş akdinin işveren tarafından geçersiz bir nedenle sonlandırılması iken ikinci şart ise işçinin iş güvencesi kapsamında olmasıdır.


Makalelerimiz

TÜKETİCİ HAKEM HEYETİNE BAŞVURU SÜRECİ

KİRAYA VERENİN KİRACISINI TAHLİYE EDEBİLECEĞİ DURUMLAR

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU HAKKI

MURİS MUVAZAASINA DAYALI TAPU İPTAL VE TESCİL DAVALARI

BELİRSİZ ALACAK DAVALARI

İŞE İADE DAVALARI