• Kaza sonrası araçlar kullanılamaz hale gelmekte yahut tamir sürecine girebilmektedir. İşte bu durumlarda aracını kullanamayan ve kazada kusuru bulunmayan tarafa ödenen tazminata; “araçtan mahrum kalma tazminatı” veya diğer adıyla “ikame araç bedeli tazminatı” denmektedir. Bu bedel araç kiralama şirketleri tarafından belirlenen makul günlük veya haftalık kira tutarları üzerinden hesaplanmaktadır.

•	Araçtan mahrum kalma tazminatı, trafik sigortası teminat limitleri kapsamında dahil değildir. Çift taraflı gerçekleşen trafik kazalarında, kusuru bulunmayan sürücünün ilgili tazminatı kazanabilmesi için kendi kasko poliçesinden ikame araç şartını kullanmamış olması da gerekmektedir. TBK m.49’a göre “’Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren bu zararı gidermekle yükümlüdür.” Söz konusu ikame araç bedelini ödemekle yükümlü olan kişiler müteselsilen ve müştereken sorumlu olan kusurlu araç sürücüsü ve araç sahibi olacaktır. 

•	Araçtan mahrum kalma tazminatı, icra yoluyla veya dava yoluyla talep edilebilir. Söz konusu tazminat davasında görevli olan mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Tazminat istemi dava yoluyla talep edilmesi halinde, arabuluculuk hizmeti kanun tarafından zorunlu olarak tabi tutulmamıştır; tarafların tercihine bırakılmıştır.

•	2918 sayılı KTK m.109 çerçevesinde, motorlu araç kazalarından doğan maddi tazminat talepleri, kazanın öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halde 10 yıl içinde zamanaşımına uğramaktadır. Tazminat taleplerine ilişkin başvurular kaza tarihi dikkate alınaraktan başvuruların yapılması gerekmektedir. 

Her somut olaya göre hukuki durum değişebilecektir. Basit hatalar, somut olayın ve hukuki kuralların doğru irdelenmemesi sebebiyle hak kaybına uğramamak için uzman kişilerden yardım alınması tavsiye edilir.

Filo-Kiralamada-Ikame-Arac-Imkani fto.png

•	Araçların kaza sonrası hasara uğraması nedeni ile aracımız ya kullanılamaz halde ya da tamir sürecine girmektedir. Söz konusu aracımızın bakım ve onarımı süresi içerisinde kullanamadığımızdan dolayı aracından mahrum kalınan tarafa ödenen tazminata; “araçtan mahrum kalma tazminatı” veya diğer adıyla “ikame araç bedeli tazminatı” denmektedir. 

ARAÇTAN MAHRUM KALMA TAZMİNATI NEDİR?

Av. Rümeysa Culfa

email

**ARAÇ DEĞER KAYBI TAZMİNATI NEDİR?**

Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre araçta meydana gelen **değer kaybı; aracın kaza tarihindeki hasarsız 2.el piyasa değeri ile hasarı onarıldıktan sonraki 2.el piyasa rayici arasındaki fark** olarak tanımlanmaktadır. Kaza sonrasında zarar gören aracınızın orijinal parçaları ile onarımında her ne kadar aslına uygun ve tamamı onarılmış şekilde tamirat gerçekleşmiş olsa dahi araç söz konusu tahribatın izlerini taşımaktadır. Söz konusu kaza sonrası aracınızın 2. El piyasasında talep edilebilirlik eskiye kıyasla azalacaktır.  

Aracın olay tarihindeki 2. el rayiç değeri ile kazadan sonra onarılmış haldeki 2.el rayiç değeri arasındaki farkın sorumlu olan kişilerden “değer kaybı tazminatı” olarak talep edilmektedir.
Söz konusu haksız fiilinden kaynaklı değer kaybı zararının giderilmesi için kusursuz veya daha az kusuru olan taraf kendisinden daha fazla kusurlu veya tam kusurlu olan tarafa (ya da sigorta şirketine) talepte bulunabilecektir.

**Araç Değer Kaybı Şartları Nelerdir?**

Araç değer kaybı tazminatı talep edebilmek için birtakım şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Gereken şartlar şunlardır;

Kaza tarihi üzerinden en fazla 2 yıl içerisinde başvuru yapılması zorunludur.  
- Çift taraflı bir trafik kazası olmalıdır. 
- Aracınızdaki hasar daha önceden hasara uğramamış bir bölgede olmalıdır.
- Kaza sonrası hasar aracınızda oluşan hasar, mini onarım ile giderilebilen basit işlemlerden olmamalıdır.
- Aracınız ağır hasar kaydına sahip araçlardan olmamalıdır.
- Kazada tamamen kusurlu ya da diğer sürücüye nazaran daha kusurlu olan taraftan değer kaybı zararı talep edilebilecektir.

**Araç Değer Kaybı Hesaplaması Yapılırken Hangi Kriterler Dikkate Alınır?**

- Aracın üretim senesi,
- Aracın hasar geçmişi ve niteliği,
- Aracın kilometresi,
- Aracın marka ve modeli,
- Aracın trafiğe çıkış tarihi,
- Aracın pazar değeri.

ANAYASA Mahkemesinin 09 Ekim 2020 tarihli 31269 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2019/40 Esas ve 2020/40 ve 17.07.2020 tarihli kararı uyarınca kilometre sınırı ortadan kaldırılmıştır.

**Araç Değer Kaybı Başvurusu Nasıl Yapılır?**

2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 97. Maddesine göre öncelikle zarar görenin, zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekir. 

İlgili sigorta şirketine mail veya posta yoluyla kaza nedeniyle meydana gelen hasar sonucunda araçta oluşan araç değer kaybı talebini içeren başvuru dilekçesi iletilir. Sigorta şirketi bu talebe 15 gün içerisinde cevap vermezse veya talep dilen miktardan eksik ödeme yapılırsa 15 günün sonunda dava ya da tahkim yoluyla araç değer kaybının zarar görene ödetilmesi istenecektir.

**Araç Değer Kaybı Talebinde Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Nasıl Yapılır?**

Değer kaybı için Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurabilmek için belli başlı başvuru şartları ve bir başvuru usulü bulunmaktadır. Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru; komisyonun resmi internet sayfası üzerinde değer kaybı tazminatına ilişkin taleplerinde yer aldığı başvuru formu doldurularak ve gerekli evraklar sisteme yüklenilerek yapılabileceği gibi posta yoluyla da ilgili başvuru yapılabilmektedir. 

Komisyona başvuru yapıldıktan sonra başvuru, Komisyon raportörlerince gerekli şartları taşıyıp taşımadığının tespiti bakımından ön incelemeye tabi tutulur. Bu ön inceleme sonunda başvurunun sigorta hakemleri tarafından esastan ele alınıp alınmayacağının kararı en geç 15 gün içinde verilir. Eğer başvurunun hakemlerce incelenmesine karar verilirse başvuru derhal bağımsız sigorta hakemlerine iletilir ve en geç 4 ay içerisinde (taraflar aralarında anlaşarak bu süreyi uzatabilir) nihai karar verilir. 

Uyuşmazlık miktarı 5.000 TL ye kadar olan hakem kararları kesindir. Tutarı 5.000 TL ve üzerinde olan uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararlarına karşı taraflar bir defaya mahsus olmak üzere komisyon nezdinde itirazda bulunabileceklerdir. Tutarı 40.000 TL üzerindeki uyuşmazlıklarda ise itiraz üzerine verilen karar taraflarca temyiz edilebilecektir. 

**Araç Değer Kaybının Dava Yolu İle Talep Edilmesi Şartları Nelerdir?**

Araç değer kaybı davası, meydana gelen trafik kazasında karşı taraf araç sahibine, araç sürücüsüne ve karşı tarafın sigorta şirketine karşı açılabilir. Dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de taraflara karşı dava açılmadan önce Zorunlu Arabuluculuk yoluna başvurulması gerekmektedir.  

Söz konusu dava karşı tarafın sigorta şirketine karşı açılacaksa görevli mahkeme Türk Ticaret Kanunu’nun 4. maddesi uyarınca Asliye Ticaret Mahkemeleridir. Eğer araç sürücüsüne ya da aracın sahibine açılacaksa ve bu kişiler tacir sıfatına haiz değilse görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Ayrıca davanın Asliye Hukuk Mahkemesinde açılabilmesi için sigorta şirketinin de davada hasım olarak yer almaması gerekmektedir. 

**Araç Değer Kaybı Tazminatında Gerekli Olan Belgeler Nelerdir?**

Araç değer kaybı tazminatında gerekli başvurular için bazı belgelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu belgelere örnek vermek gerekirse;

- Kazanın gerçekleştiği anda tutulan kaza tespit tutanağı,
- Kusur oranlarını gösteren tutanak,
- Hasar tespit tutanağı,
- Hasarı gösteren ve her açıdan çekilmiş fotoğrafları,
- Onarımla ilgili parça ve işçilik faturaları,
- Araç Ruhsatları,
- Sürücü ehliyeti ve kimlik belgesi,
- Araçların ZMMS poliçeleri,
- Aracın ekspertiz raporu,
- Ve sair belgeler

Her somut olaya göre hukuki durum değişebilecektir. Basit hatalar, somut olayın ve hukuki kuralların doğru irdelenmemesi sebebiyle hak kaybına uğramamak için uzman kişilerden yardım alınması tavsiye edilir.
 


Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre araçta meydana gelen değer kaybı; aracın kaza tarihindeki hasarsız 2.el piyasa değeri ile hasarı onarıldıktan sonraki 2.el piyasa rayici arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır.

ARAÇ DEĞER KAYBI TAZMİNATI NEDİR?

# EYT YASASI NEDİR?

EYT kısaltmasının açılımı ''Emeklilikte Yaşa Takılanlar'' şeklindedir. EYT yasası olarak bilinen yasa ise son zamanlarda ülke gündeminde yer alan ve birçok vatandaşımızı ilgilendiren, emeklilik için prim gün sayısı dolmasına rağmen, emeklilik yaşı dolmadığından ötürü emeklilik hakkı kazanmamış olan vatandaşlar için emeklilik hakkı tanıyan yeni bir yasadır. İlgili kanun teklifi “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” adı altında meclise sunulmuş ve TBMM'den geçerek yasalaşmıştır. 

7438 S.K. m.1 uyarınca, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na geçici 95. madde eklenmiştir, söz konusu madde şu şekildedir: ''Bu maddenin yürürlük tarihinden sonra aylık bağlanması için talepte bulunanlardan 506 sayılı Kanunun geçici 81 inci maddesininbirinci fıkrasının (B) bendi, 1479 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinin ikinci fıkrası, 2925 sayılı Kanunun geçici 2ncimaddesinin birinci fıkrasının (B) bendi ve 5434 sayılı Kanunun geçici 205 inci maddesi hükümlerine göre yaşlılık veya emekli aylığı bağlanacak olanlar, söz konusu hükümlerde yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık veya emekli aylığından yararlanırlar.Bu fıkra esas alınarak geriye dönük herhangi bir ödeme yapılmaz ve geriye dönük hak talep edilemez.Birinci fıkra kapsamında yaşlılık veya emekli aylığı talebinde bulunarak ilk defa yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde en son çalışılan özel sektör işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları halinde, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren bu Kanunun geçici 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır.Sosyal güvenlik destek primi işveren hissesi indiriminden yararlanılan sigortalının işten ayrılması halinde, söz konusu sigortalıdan dolayı bu indirimden tekrar yararlanılamaz. Bu fıkrada yer alan indirimden, bu Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yer alan diğer şartlar sağlanmak kaydıyla yararlanılır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından müştereken belirlenir.” Denilmektedir. 

İlgili madde kapsamında; 03/03/2023 tarihinden sonra aylık bağlanması talebinde bulunan vatandaşlardan, yaşlılık veya emekli aylığı bağlanacak olanlar, söz konusu hükümlerde yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık veya emekli aylığından yararlanacak. Prim gün sayısını ve çalışma süresini dolduran vatandaşlar, emeklilik hakkı elde edebilecektir. 

Bununla birlikte; ilgili madde ile işverene kıdem tazminatı için kredi desteği sağlanması da öngörülmüştür. İlk kez yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içinde en son çalışılan özel sektör iş yerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları halinde, çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren, sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmına isabet eden tutar Hazine tarafından karşılanacaktır.

7438 S.K. m.2 kapsamında ise, kamu kurum ve kuruluşlarında kadroya alınan işçiler, il özel idareleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinde, birlikte veya ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası il özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ait şirketlerde işçi statüsüne geçirilenlerin; emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanmaları halinde, çalıştırıldıkları kamu kurum ve kuruluşları veya şirketlerce iş sözleşmelerinin feshedilmesini zorunlu tutan düzenlemeler yürürlükten kaldırılmıştır. 

# EYT YASASINDAN KİMLER FAYDALANABİLİR?

7438 sayılı Kanunla getirilen düzenleme uyarınca 08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayanlardan, yaş dışındaki diğer emeklilik şartlarını sağlayan vatandaşlar, kanunun yürürlük tarihi olan 03/03/2023 tarihi itibariyle başvurmaları halinde statülerine göre EYT Yasası'ndan faydalanabilecektir. 

08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan 5510/4-a kapsamında çalışan kadınların 20 yıl, 08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan erkeklerin 25 yıl çalışma süresini doldurmuş olmaları ve sigortalılık başlangıç tarihine 5000 ile 5975 arasındaki prim gününü tamamlamış olan; 08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan 5510/4-b ve 5510/4-c kapsamında çalışan kadınların 20 yıl,  08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan erkeklerin 25 yıl çalışma süresini doldurmuş olmaları ve kadınlar için 7200 erkekler için 9000 prim gününü tamamlamış olan vatandaşlar söz konusu yasadan faydalanabilecektir. EYT hakkından faydalanmak için gereken prim günlerinin hesaplaması yıl bazında değişkenlik göstereceği için, şartların sağlanıp sağlanmadığının öğrenilmesi hususunda uzman kişilerden destek alınmasını tavsiye ederiz. 

## İŞVERENİN SİGORTA GİRİŞİ YAPMAMIŞ OLMASI HALİNDE NELER YAPILABİLİR?
Yukarıda bahsettiğimiz üzere, EYT düzenlemesinden faydalanabilmek için 08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı çalışmaya başlamak gerekmektedir. Ancak, bu tarihlerde çalışması olup da işveren tarafından işe giriş bildirgesi yapılmamış olan veya primleri yatırılmamış olan vatandaşlar, hak kaybı yaşayacaktır. Bu durumda hak kaybı yaşanmaması adına bazı istisnai şartlardan faydalanmak mümkündür. 

Sigorta girişinin, hatalı olarak yapıldığını ve bu sebeple EYT düzenlemesi kapsamı dışında kaldığını iddia eden vatandaşların hukuksal durumlarına göre ''Hizmet Tespiti Davası''  veya hizmet tespiti davalarının özel bir türü olan ''Sigortalılığın Başlangıcının Tespiti Davası'' açmaları gerekmektedir. Bu yolla, gerçek sigortalılık süresini ispatlayan ve mahkemeden ilam alan vatandaşlar, SGK'ya yapacakları başvuru ile EYT'den faydalanabilecektir. 

Hizmet tespiti davalarında en önemli husus ise; anılan davaların 5 yıllık hak düşürücü süreye tabi olmalarıdır. Vatandaşların, dava tarihinden itibaren geriye dönük 5 yıllık hizmetlerinin tespiti mahkemeden istenebilecek, bu tarihten önceki çalışmalara yönelik talepler ise hakim tarafından re'sen reddedilecektir. Bu durumda, dikkat edilmesi gereken husus şu ki; hak düşürücü süre, bildirimsiz kalan çalışmalar yönünden öngörülmüştür. Sigortalı çalışmaya ilişkin belgelerden birisinin dahi SGK'ya verilmiş olması (işe giriş bildirgesi, kısmi hizmet bildirimi, prim ödemesi) veya kurumca, fiilen ya da kayden sigortalı çalışma olgusunun tespiti halinde hak düşürücü süreden söz edilmeyecektir. Bu nedenle, benzer durumdaki vatandaşların söz konusu belgelere dayanarak, EYT düzenlemesinden yararlanabilmeleri için dava açabilmeleri mümkün olabilecektir. 

# ASKERLİK VE DOĞUM BORÇLANMALARI İLE EYT DÜZENLEMESİNDEN FAYDALANMAK MÜMKÜN MÜDÜR?

Sigortalılık başlangıç tarihi 08/06/1999 ve öncesi olan vatandaşlardan, eksik prim günü olanların, askerlik ve doğum borçlanmaları ile eksik prim gün sayısını tamamlamaları ve bu kapsamda yaş dışındaki EYT şartlarını karşılamaları  halinde, ilgili düzenlemeden faydalanmaları mümkündür. Ancak, sigortalılık başlangıç tarihi 08/06/1999 sonrası olanların, borçlanma yolu ile EYT'den faydalanmaları her durumda mümkün değildir. 

Doğum borçlanması açısından; yalnızca ilk sigorta girişi yapıldıktan sonra doğum yapan kadınların, üç çocuğa kadar ve her çocuk için iki yıla kadar borçlanma imkanı tanıyan bir düzenlemedir. Bu nedenle, ilk sigorta girişi öncesinde doğan çocuklar için bu haktan faydalanılması söz konusu olmadığından, doğum borçlanması ile sigortalılık başlangıcının geriye çekilmesi mümkün olmayacaktır. 

Askerlik borçlanması açısından; askerlik tarihine göre iki ayrım söz konusudur. Eğer borçlanmadan faydalanmak isteyen kişi, ilk sigorta girişinin yapılmasından sonraki bir dönemde askerliğe gitmiş ise, bu dönem için eksik kalan prim gün sayısını borçlanma ile tamamlayabilecektir. Ancak, borçlanılan gün sayısı, sigortalılık başlangıç tarihini etkilemeyecektir. Eğer borçlanmadan faydalanmak isteyen kişi, ilk sigorta girişinin yapılmasından önceki bir dönemde askerliğe gitmiş ise, bu durumda borçlanılan gün sayısı kadar sigortalılık başlangıç tarihi geriye çekilebilecektir. Bu durumda, borçlanılan gün sayısı kadar sigorta başlangıç tarihi geri çekildiğinde, sigortalılığın başlangıcı 08/09/1999 tarihinden önceki bir tarihe denk geliyorsa, EYT düzenlemesinden faydalanılabilecektir. 

# STAJYER OLARAK GEÇİRİLEN DÖNEMLER EYT KAPSAMINA ALINACAK MI?

Staj döneminde yapılan sigorta, kısa vadeli sigorta kollarından olup, uzun vadeli sigorta kolları kapsamında emeklilik süresinden sayılmayacaktır. Stajyer ve çıraklar için yapılan sigortalar, meslek hastalığı ve iş kazası gibi durumlarda sosyal güvenceden faydalanabilmek için yapılmaktadır. Staj borçlanması yapılması ise istisnai bir durumdur. Bu durumda, staj borçlanması ile prim gün sayısının tamamlanması ve sigortalılık başlangıç süresinin staj başlangıcı olarak geri çekilmesi mümkündür. 

Staj borçlanması yapabilecek kişiler ise istisnai olarak sayılmıştır; avukatların mezun olduktan sonra sigortasız olarak bir yıllık zorunlu avukatlık stajında geçen süreleri, sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurtiçinde veya yurtdışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri, sigortalı olmaksızın, 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurtdışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurtdışında resmi öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmının borçlanılması ve bu kapsamda EYT şartlarının sağlanması mümkündür. 

Staj sigortasının, emeklilik süresinden sayılmaması hususu yalnızca EYT değil, tüm emeklilik başvuruları için geçerli bir husustur. Bu kapsamda, emeklilik bekleyen birçok vatandaşımızın staj döneminin emeklilik süresinden sayılması talebi mevcuttur. Bu talebin ilerleyen zamanlarda mecliste görüşülüp, değerlendirilmesi ve yeni torba yasa kapsamına alınması beklenmektedir. 

EYT kapsamında emeklilik hakkından faydalanmak için başvurusu yapacak olan vatandaşlarımızın, karşılaşabilecekleri sorunlara ve bu sorunların çözümüne ilişkin sürecin takibi açısından, hak kaybı yaşanmaması adına uzman kişilerden destek alınmasını öneririz, iyi günler dileriz. 

**Av. Nurefşan İRDEMEZ**











EYT yasası olarak bilinen yasa ise son zamanlarda ülke gündeminde yer alan ve birçok vatandaşımızı ilgilendiren, emeklilik için prim gün sayısı dolmasına rağmen, emeklilik yaşı dolmadığından ötürü emeklilik hakkı kazanmamış olan vatandaşlar için emeklilik hakkı tanıyan yeni bir yasadır.

Makalelerimiz

ARAÇTAN MAHRUM KALMA TAZMİNATI NEDİR?

ARAÇ DEĞER KAYBI TAZMİNATI NEDİR?

EYT YASASI KAPSAMINDAKİ DÜZENLEMELER VE BAŞVURU SÜRECİ