EYT YASASI KAPSAMINDAKİ DÜZENLEMELER VE BAŞVURU SÜRECİ

EYT YASASI NEDİR?

EYT kısaltmasının açılımı ''Emeklilikte Yaşa Takılanlar'' şeklindedir. EYT yasası olarak bilinen yasa ise son zamanlarda ülke gündeminde yer alan ve birçok vatandaşımızı ilgilendiren, emeklilik için prim gün sayısı dolmasına rağmen, emeklilik yaşı dolmadığından ötürü emeklilik hakkı kazanmamış olan vatandaşlar için emeklilik hakkı tanıyan yeni bir yasadır. İlgili kanun teklifi “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” adı altında meclise sunulmuş ve TBMM'den geçerek yasalaşmıştır.

7438 S.K. m.1 uyarınca, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na geçici 95. madde eklenmiştir, söz konusu madde şu şekildedir: ''Bu maddenin yürürlük tarihinden sonra aylık bağlanması için talepte bulunanlardan 506 sayılı Kanunun geçici 81 inci maddesininbirinci fıkrasının (B) bendi, 1479 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinin ikinci fıkrası, 2925 sayılı Kanunun geçici 2ncimaddesinin birinci fıkrasının (B) bendi ve 5434 sayılı Kanunun geçici 205 inci maddesi hükümlerine göre yaşlılık veya emekli aylığı bağlanacak olanlar, söz konusu hükümlerde yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık veya emekli aylığından yararlanırlar.Bu fıkra esas alınarak geriye dönük herhangi bir ödeme yapılmaz ve geriye dönük hak talep edilemez.Birinci fıkra kapsamında yaşlılık veya emekli aylığı talebinde bulunarak ilk defa yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde en son çalışılan özel sektör işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları halinde, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren bu Kanunun geçici 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır.Sosyal güvenlik destek primi işveren hissesi indiriminden yararlanılan sigortalının işten ayrılması halinde, söz konusu sigortalıdan dolayı bu indirimden tekrar yararlanılamaz. Bu fıkrada yer alan indirimden, bu Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yer alan diğer şartlar sağlanmak kaydıyla yararlanılır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından müştereken belirlenir.” Denilmektedir.

İlgili madde kapsamında; 03/03/2023 tarihinden sonra aylık bağlanması talebinde bulunan vatandaşlardan, yaşlılık veya emekli aylığı bağlanacak olanlar, söz konusu hükümlerde yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık veya emekli aylığından yararlanacak. Prim gün sayısını ve çalışma süresini dolduran vatandaşlar, emeklilik hakkı elde edebilecektir.

Bununla birlikte; ilgili madde ile işverene kıdem tazminatı için kredi desteği sağlanması da öngörülmüştür. İlk kez yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içinde en son çalışılan özel sektör iş yerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları halinde, çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren, sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmına isabet eden tutar Hazine tarafından karşılanacaktır.

7438 S.K. m.2 kapsamında ise, kamu kurum ve kuruluşlarında kadroya alınan işçiler, il özel idareleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinde, birlikte veya ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası il özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ait şirketlerde işçi statüsüne geçirilenlerin; emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanmaları halinde, çalıştırıldıkları kamu kurum ve kuruluşları veya şirketlerce iş sözleşmelerinin feshedilmesini zorunlu tutan düzenlemeler yürürlükten kaldırılmıştır.

EYT YASASINDAN KİMLER FAYDALANABİLİR?

7438 sayılı Kanunla getirilen düzenleme uyarınca 08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayanlardan, yaş dışındaki diğer emeklilik şartlarını sağlayan vatandaşlar, kanunun yürürlük tarihi olan 03/03/2023 tarihi itibariyle başvurmaları halinde statülerine göre EYT Yasası'ndan faydalanabilecektir.

08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan 5510/4-a kapsamında çalışan kadınların 20 yıl, 08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan erkeklerin 25 yıl çalışma süresini doldurmuş olmaları ve sigortalılık başlangıç tarihine 5000 ile 5975 arasındaki prim gününü tamamlamış olan; 08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan 5510/4-b ve 5510/4-c kapsamında çalışan kadınların 20 yıl, 08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan erkeklerin 25 yıl çalışma süresini doldurmuş olmaları ve kadınlar için 7200 erkekler için 9000 prim gününü tamamlamış olan vatandaşlar söz konusu yasadan faydalanabilecektir. EYT hakkından faydalanmak için gereken prim günlerinin hesaplaması yıl bazında değişkenlik göstereceği için, şartların sağlanıp sağlanmadığının öğrenilmesi hususunda uzman kişilerden destek alınmasını tavsiye ederiz.

İŞVERENİN SİGORTA GİRİŞİ YAPMAMIŞ OLMASI HALİNDE NELER YAPILABİLİR?

Yukarıda bahsettiğimiz üzere, EYT düzenlemesinden faydalanabilmek için 08/09/1999 tarihi ve öncesinde ilk defa sigortalı çalışmaya başlamak gerekmektedir. Ancak, bu tarihlerde çalışması olup da işveren tarafından işe giriş bildirgesi yapılmamış olan veya primleri yatırılmamış olan vatandaşlar, hak kaybı yaşayacaktır. Bu durumda hak kaybı yaşanmaması adına bazı istisnai şartlardan faydalanmak mümkündür.

Sigorta girişinin, hatalı olarak yapıldığını ve bu sebeple EYT düzenlemesi kapsamı dışında kaldığını iddia eden vatandaşların hukuksal durumlarına göre ''Hizmet Tespiti Davası'' veya hizmet tespiti davalarının özel bir türü olan ''Sigortalılığın Başlangıcının Tespiti Davası'' açmaları gerekmektedir. Bu yolla, gerçek sigortalılık süresini ispatlayan ve mahkemeden ilam alan vatandaşlar, SGK'ya yapacakları başvuru ile EYT'den faydalanabilecektir.

Hizmet tespiti davalarında en önemli husus ise; anılan davaların 5 yıllık hak düşürücü süreye tabi olmalarıdır. Vatandaşların, dava tarihinden itibaren geriye dönük 5 yıllık hizmetlerinin tespiti mahkemeden istenebilecek, bu tarihten önceki çalışmalara yönelik talepler ise hakim tarafından re'sen reddedilecektir. Bu durumda, dikkat edilmesi gereken husus şu ki; hak düşürücü süre, bildirimsiz kalan çalışmalar yönünden öngörülmüştür. Sigortalı çalışmaya ilişkin belgelerden birisinin dahi SGK'ya verilmiş olması (işe giriş bildirgesi, kısmi hizmet bildirimi, prim ödemesi) veya kurumca, fiilen ya da kayden sigortalı çalışma olgusunun tespiti halinde hak düşürücü süreden söz edilmeyecektir. Bu nedenle, benzer durumdaki vatandaşların söz konusu belgelere dayanarak, EYT düzenlemesinden yararlanabilmeleri için dava açabilmeleri mümkün olabilecektir.

ASKERLİK VE DOĞUM BORÇLANMALARI İLE EYT DÜZENLEMESİNDEN FAYDALANMAK MÜMKÜN MÜDÜR?

Sigortalılık başlangıç tarihi 08/06/1999 ve öncesi olan vatandaşlardan, eksik prim günü olanların, askerlik ve doğum borçlanmaları ile eksik prim gün sayısını tamamlamaları ve bu kapsamda yaş dışındaki EYT şartlarını karşılamaları halinde, ilgili düzenlemeden faydalanmaları mümkündür. Ancak, sigortalılık başlangıç tarihi 08/06/1999 sonrası olanların, borçlanma yolu ile EYT'den faydalanmaları her durumda mümkün değildir.

Doğum borçlanması açısından; yalnızca ilk sigorta girişi yapıldıktan sonra doğum yapan kadınların, üç çocuğa kadar ve her çocuk için iki yıla kadar borçlanma imkanı tanıyan bir düzenlemedir. Bu nedenle, ilk sigorta girişi öncesinde doğan çocuklar için bu haktan faydalanılması söz konusu olmadığından, doğum borçlanması ile sigortalılık başlangıcının geriye çekilmesi mümkün olmayacaktır.

Askerlik borçlanması açısından; askerlik tarihine göre iki ayrım söz konusudur. Eğer borçlanmadan faydalanmak isteyen kişi, ilk sigorta girişinin yapılmasından sonraki bir dönemde askerliğe gitmiş ise, bu dönem için eksik kalan prim gün sayısını borçlanma ile tamamlayabilecektir. Ancak, borçlanılan gün sayısı, sigortalılık başlangıç tarihini etkilemeyecektir. Eğer borçlanmadan faydalanmak isteyen kişi, ilk sigorta girişinin yapılmasından önceki bir dönemde askerliğe gitmiş ise, bu durumda borçlanılan gün sayısı kadar sigortalılık başlangıç tarihi geriye çekilebilecektir. Bu durumda, borçlanılan gün sayısı kadar sigorta başlangıç tarihi geri çekildiğinde, sigortalılığın başlangıcı 08/09/1999 tarihinden önceki bir tarihe denk geliyorsa, EYT düzenlemesinden faydalanılabilecektir.

STAJYER OLARAK GEÇİRİLEN DÖNEMLER EYT KAPSAMINA ALINACAK MI?

Staj döneminde yapılan sigorta, kısa vadeli sigorta kollarından olup, uzun vadeli sigorta kolları kapsamında emeklilik süresinden sayılmayacaktır. Stajyer ve çıraklar için yapılan sigortalar, meslek hastalığı ve iş kazası gibi durumlarda sosyal güvenceden faydalanabilmek için yapılmaktadır. Staj borçlanması yapılması ise istisnai bir durumdur. Bu durumda, staj borçlanması ile prim gün sayısının tamamlanması ve sigortalılık başlangıç süresinin staj başlangıcı olarak geri çekilmesi mümkündür.

Staj borçlanması yapabilecek kişiler ise istisnai olarak sayılmıştır; avukatların mezun olduktan sonra sigortasız olarak bir yıllık zorunlu avukatlık stajında geçen süreleri, sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurtiçinde veya yurtdışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri, sigortalı olmaksızın, 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurtdışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurtdışında resmi öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmının borçlanılması ve bu kapsamda EYT şartlarının sağlanması mümkündür.

Staj sigortasının, emeklilik süresinden sayılmaması hususu yalnızca EYT değil, tüm emeklilik başvuruları için geçerli bir husustur. Bu kapsamda, emeklilik bekleyen birçok vatandaşımızın staj döneminin emeklilik süresinden sayılması talebi mevcuttur. Bu talebin ilerleyen zamanlarda mecliste görüşülüp, değerlendirilmesi ve yeni torba yasa kapsamına alınması beklenmektedir.

EYT kapsamında emeklilik hakkından faydalanmak için başvurusu yapacak olan vatandaşlarımızın, karşılaşabilecekleri sorunlara ve bu sorunların çözümüne ilişkin sürecin takibi açısından, hak kaybı yaşanmaması adına uzman kişilerden destek alınmasını öneririz, iyi günler dileriz.

Av. Nurefşan İRDEMEZ