PATENT NEDİR?

İnsanoğlu zamanın başından beri hayatını kolaylaştırmak için yeni teknikler aramış ve icatlar üretmiştir. Avcı ve toplayıcılar, kendilerini savunmak, avlanmak ve barınmak kısaca hayatta kalmak için yeni silah ve yöntemler bulmuşlardır.

Zaman ilerledikçe yapılan yeni icatlar ve incelemeler sonrası insanlığın biriken bilgileri ile daha ileri seviyelerde icatlar yapılmıştır. Tarım ve hayvancılık yapan insanlar aynı zamanda genetik çalışmalar da yapmış ve ortaya yeni bitki türleri ile hayvan türleri çıkarmışlardır. Ayrıca tarım ve hayvancılıktan daha çok verim elde etmek amacı ile eski bilgilerinden yola çıkarak yeni yöntemler bulan insanoğlu, her yeni ve uygulanabilen fikir ve icat ile hayatını biraz daha kolaylaştırmış verimi biraz daha artırmıştır.

İnsanlığın daha yakın tarihine gelindiğinde ise, buhar enerjisi ve makineleşme sonucu ortaya çıkan yeni dönem, sanayi devrimi ile ateşlenmiş ve günümüz teknolojilerine kapıları aralamıştır.

İşte zamanla daha önce insanlığın hayatını kolaylaştırmak, toplu bilgi havuzuna ekleme yapmak yahut kişisel şanı, serveti ve yaşama süresini artırmak için yapılanmakta olan icatlar ve bu icatların çoğu zaman isimsiz mucitleri yerini devlet ve hukuk korumasına bırakmıştır.

Antik yunan zamanında insanların hayatını kolaylaştırdıkları için ödüllendirilen mucitler sistemi giderek yerini, teknolojinin önemini ve getirisini kavrayan devletlere ve onlarım ülkelerine mucit çekme yarışmasına bırakmıştır. 14. yüzyıl başlangıcında çeşitli Avrupa kıtası devletleri mucitlere tanıdıkları imtiyazlarla onları ülkelerine çekmeye çalışmış ve bu gelişmeler 15. yüzyılda Venedik’te ilk patent kanunu düzenlemeleri ile sonuçlanmıştır.

Venedik’in bu düzenlemesini İngiltere takip etmiş ve kısa bir sürede patent koruması uygulamaları yaygın hale gelmiştir.

Peki patent nedir? Nasıl bir koruma sağlar? Patent korumasına dahil olmanın şartları nelerdir? Gündelik hayatta patent konusunda doğru bildiğimiz yanlışlar nelerdir? Patent belgesi alma süreci nasıl işler? Bloğumuzda yer alan patent serimizde tüm bu soruları ve daha fazlasını yanıtlamaya çalışacağız.

Serimizin ilk zinciri olan bu yazımızda patentin kısaca ne olduğunu anlatmakla başlayalım. Patentin sözlük anlamı “bilimsel ve teknik bir buluşun ya da böyle bir buluşu uygulama alanında kullanma hakkının kime ait olduğunu gösteren resmi belge” şeklindedir.

Patent her şeyden önce insan zekası, düşüncesi ve emeğinin bir ürünü olduğundan bir fikri haktır. Patent hakkı düşüncesi oluşturulurken, patentlenen icat ya da tekniğin getirmiş olduğu bilgi ve teknolojiden bütün insanlığın yararlanması ve mucidin bireysel yararı olarak özetlenebilecek iki yararın dengesi kurulmaya çalışılmıştır.

Toplumsal ve bireysel bu iki yarar birbiri ile oldukça çetin bir çatışma içerisindedir. Burada kanun koyucular toplum için gerekli bilgilerin tek bir kişinin elinde uzun bir süre kalmasını ve bir monopol piyasa oluşmasını engellemeye çalışmışlardır.

Örneğin telefon 20 yıllık patent koruması yerine sürekli yenilenebilir olan marka koruması benzeri bir şekilde korunsa; bu teknoloji başka kimse tarafından kullanılamaz, sadece tek bir elden, oldukça yüksek fiyatlara üstelikte satıcının keyfine göre satılırdı. Öteki yandan telefona dair teknoloji açıklanmayacağından ya da telefon icadının yeniden üretilmesi yasak olacağından bu buluşu geliştirmek isteyen olmayacaktır. Durum bu olsa idi belki de iki yüz yıl daha yalnızca kablolu telefon kullanabilecek ve cep telefonu gibi bir icatla asla tanışamayacaktık.

Örneğimizde görüldüğü üzere patent hakkının uzun süre korunması, topluma ve insanlığın bilgi hazinesine ayrıca teknolojik gelişmelere çok büyük negatif etkiler getirecektir. Bir yandan mucidin herhangi icadından yarar elde edemeyeceği ve hiçbir koruma alamayacağı bir dünya düşünelim. İnsanların kar veya haklar elde edemeyeceği bir durumda emek ve para harcayarak herhangi bir gelişmeye katkı sağlamak istemeyeceğini ve teknolojik gelişmenin bu durumda da yavaşlayacağını kolayca öngörebiliriz.

Türk hukukunda patent hakkı, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu(SMK) Dördüncü Kitap’ta düzenlenmiştir. Kanunumuz, bir patent tanımlaması yapmamıştır. Bunun yerine, 82. maddenin ilk fıkrasında patentlenebilik şartlarına değinmiş ardından ise patentlenebilir olma sınırlarını çizmiştir.

Patent, teknolojinin her alanında yapılan, yeni olan sanayiye uygulanabilen ve buluş basamağına sahip icat ya da tekniğin yetkili kurumca verilen belge ile koruma altına alınmasıdır. Türkiye’de patent belgesi vermeye yetkili kurum Türk Patent ve Marka Kurumudur (TÜRKPATENT). Patent belgesi sahibine, patentlenen icat ya da teknik üzerine çeşitli haklar verir.

Gerçekten patent hakkı sahibine; patentlenen buluşu ya da tekniği üretme, sergileme, ticari olarak kullanma, lisanslama, satma, yurtdışına çıkarma ve yurtdışında ticari olarak kullanma hakları vermektedir. Bunun yanında patent sahibi patentlenmiş buluşun ya da tekniğin izinsiz olarak; kullanılması, üretilmesi, sergilenmesi, buluş üzerinden ticari olarak gelir elde edilmesi, yurtdışına çıkarılması gibi üçüncü kişilerce yapılan fiilleri önleme, durdurma ve tazmin edilme haklarına sahiptir.

Patent hakkı; telif hakları, marka ve coğrafi işaretlerden farklı olarak kısa süreli olarak sağlanan bir haktır. Mucidin icadı ya da tekniği üzerindeki patent hakkı çoğu hukuk düzeninde başvurudan itibaren 20 yıl olarak kabul edilmektedir. 20 yıl bittiğinde ise bu süre tekrar uzatılamayacak, patent hakkı ile korunan bilgiler insanlığın kullanması için halka açık hale getirilecektir.

Bir patent hakkından bahsedilebilmesi için öncelikle bir icadın varlığı gerekmektedir. Yazımızın başında insanların zamanın başından beri icat yaptığından bahsettik. Dolayısıyla rahatlıkla söyleyebiliriz ki bıçak, kazma, kürek, kurşun kalem, peçete, kaşık gibi günlük olarak sürekli kullandığımız ve görmeye çok alıştığımız bu eşyaların hepsi birer insan icadıdır. Sayılan eşyaların yapıldığı dönemde patent kanunları bulunsaydı hepsi ayrı bir patent korumasına konu olabileceklerdi.

Günümüzde bir icat yapmak ve teknik bulmak bunların da patentlenebilmesi için üç veya beş yıl sürebilecek uzunca ve görece pahalı bir süreç gerekmektedir.

Mucit ve patent hakkı sahibi arasındaki farklar, buluş kabul edilme şartları, patentlenebilirlik, patent belgesi almak için gereken şartlar gibi konular serimizin gelecek yazılarında ele alınacaktır. Bu konulara ilgi duyuyorsanız edinimhukuk.com’u takipte kalmalısınız.

Son olarak söylemek gerekmektedir ki bu yazıda patent hakkına dair genel bir açıklamaya yer verilmiştir. Patent hakkında bilgi sahibi olmak için alanında uzman kişilerden danışma ve yardım alınması gerekmektedir.