
Gözlem altına alma kurumu 5271 sayılı  Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 74. maddesinde düzenlenmiştir. Gözlem altına alma bir koruma tedbiri olmasına karşın kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir düzenlemedir. Şüpheli veya sanığın  herhangi bir akıl probleminin olup olmadığı, eğer akıl hastası ise ne kadar süredir akıl hastası olduğu, akıl hastalığının şüpheli veya sanığın davranışları üzerinde nasıl bir etkiye sahip olduğunun tespiti için sağlık kuruluşunda kişinin özgürlüğü kısıtlanarak gözlem altında tutulmasıdır.

Gözlem altına alma kararının verilebilmesi için belirli şartların oluşması gerekmektedir. 

-  Şüpheli veya sanığın suçu işlediğine dair kuvvetli şüphe bulunmalıdır. Bu kadar ağır bir tedbirin ancak kuvvetli şüphelerin varlığı halinde gerçekleştirilmesi uygun görülmüştür.Kuvvetli şüphe bulunmuyorsa gözlem altına alınma kararı da verilemeyecektir.

- Gözlem altına alma kararı verilmeden önce şüpheli veya sanığın akıl sağlığının tespiti için resmi bir sağlık kurumunda muayenesinin yapılmasının gerekliliği uzman hekim tarafından belirtilmelidir. Hekim akıl hastalıkları konusunda uzman olmalı ve görüşünü bizzat şüpheli veya sanığı muayene ederek açıklamalı, evrak üzerinden gözlem altına alınma önerisinde bulunmamalıdır. Uzman hekim önerisi olmadan şüpheli veya sanık gözlem altına alınamaz. " Kişinin akıl hastası olup olmadığının sağlık kuruluşlarınca saptanması işlemi sırasında gözlem altına alınması da zorunlu değildir. CMK’nın 74. maddesinde düzenlenen ve özgürlüğü kısıtlayan bir işlem olan gözlem altına alma, ancak bilirkişinin uygun görüşü doğrultusunda ve gerektiğinde başvurulabilecek bir kontrol yöntemidir."
**9. Ceza Dairesi 2008/6230 E., 2009/1 K.**

- Şüpheli veya sanığın gözlem altına alınmasına, soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde sanığın yargılandığı mahkeme tarafından karar verilebilir.

- Gözlem altına alınma kararı verilmeden önce şüpheli veya sanığın mutlaka müdafii olmalıdır. Şüpheli veya sanığın müdafii yoksa hâkim veya mahkemenin istemi üzerine, baro tarafından bir müdafi görevlendirilir (CMK m.74/2).Gözlem altına alma tedbiri şüpheli veya sanığın kişilik haklarını ihlal edici nitelik göstermesi nedeniyle müdafii atanması zorunluluğu getirilmiştir. Gözlem altına alma kararı verilmeden önce Cumhuriyet Savcısı ile müdafii mutlaka dinlenmelidir. Kişinin kendisinin veya kanuni temsilcisinin savunma yapması yeterli değildir. Müdafinin karar hakkında görüşlerini açıklaması gerekmektedir.

- Gözlem altına alma süresi üç haftayı geçemez. Bu sürenin yetmeyeceği anlaşılırsa resmî sağlık kurumunun istemi üzerine, her seferinde üç haftayı geçmemek üzere ek süreler verilebilir; ancak sürelerin toplamı üç ayı geçemez (CMK m.74/3). Muayenenin 3 haftadan daha kısa bir süre içerisinde sonuçlanacağı anlaşılıyorsa makam bu süreyi daha da kısaltabilir. Verilen süre içerisinde muayeneyi yürüten hekim gerekli kanaate ulaşırsa şüpheli veya sanığın derhal serbest bırakması gerekir.


Kısaca gözlem altına alma kararı ; kuvvetli şüphenin bulunduğu hallerde, uzman hekim önerisiyle  Cumhuriyet Savcısının ve müdafinin dinlenmesi neticesinde soruşturma aşamasında sulh ceza hâkimi, kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından kanun maddesinde belirtilen süreler dahlinde verilir. Bu şartlara uyulmadığı takdirde gözlem altına alma kararına itiraz edilebilecektir.

Gözlem Altına Alma Kararına İtiraz

Gözlem altına alınma kararına karşı itiraz yoluna gidilebilir; itiraz, kararın yerine getirilmesini durdurur (CMK m.74/4). Şüpheli veya sanık hakkında gözlem altına alınma kararı verilirse bu karara karşı 7 gün içerisinde itiraz edilebilir. Yapılan itiraz gözlem altına işlemini durdurmaktadır.  İtiraz yoluna başvuruda yapılan işlem kararın yerine getirilmesini durdurmazken gözlem altına alma için kanun bir istisna getirmiştir. 

Gözlem altına alınma kararı kişi hürriyetini kısıtlayan bir tedbir olduğundan alınan bu kararın belirtilen şartlara uygun olup olmadığı  hususunda uzman bir kişiden yardım almak faydalı olacaktır.

Kuvvetli şüphenin bulunduğu hallerde, uzman hekim önerisiyle  Cumhuriyet Savcısının ve müdafinin dinlenmesi neticesinde soruşturma aşamasında sulh ceza hâkimi, kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından kanun maddesinde belirtilen süreler dahlinde verilir.

GÖZLEM ALTINA ALMA

Av. Malhun Cenk Aydın

email

phone

Görevi Kötüye Kullanma suçu TCK'nın 257. maddesi ile düzenlenmiş olup ''görevi kötüye kullanmak'' terimi en basit hali ile kamu görevlisinin görevlerine aykırı hareket etmesi, görevini yapmayı ihmal etmesi yahut yapmaması olarak tanımlanabilir. 

765 sayılı önceki Ceza Kanunu düzenlemesi sebebi ile görevi ihmal, keyfi muamele gibi tanımlar ile de karşılaşmak mümkündür. Her ne kadar eski düzenleme ile ismi verilen suçlarda tipik ayrımlar olsa dahi yeni TCK ile bu tarz bir ayrıma girilmemiş ve tüm bu suçlar ''görevi kötüye kullanma suçu'' çatısı altında toplanmıştır. 

Bununla birlikte görevi kötüye kullanma suçu ile zimmet (TCK madde 247), rüşvet (TCK madde 252) ve irtikap (TCK madde 250) suçlarını birbirinden ayırmak da önem arz etmektedir. Bu hususu farklı bir yazımız ile irdelemek daha faydalı olacaktır.

**Kimler Bu Suçun Faili Olabilir?**

Görevi kötüye kullanma suçunun faili yalnızca kamu görevlileri olabilmektedir. Peki kamu görevlisinden kasıt nedir? 

Kamu görevlisi TCK'nın 6. Maddesinin C Bendi ile ''_kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi_'' olarak tanımlanmıştır. Burada önemli olan nokta kişinin yaptığı işin kamusal faaliyet niteliğini taşımasıdır. Kanunun gerekçesinde de bu hususa değinilmiş olup madde gerekçesinden kimlerin kamu görevlisi sayılıp kimlerin sayılmayacağı anlaşılmaktadır: 

_765 sayılı Türk Ceza Kanunundaki “memur” tanımının doğurduğu sakıncaları aynen devam ettirecek nitelikte olan tanım, Tasarı metninden çıkarılarak; memur kavramını da kapsayan “kamu görevlisi” tanımına yer verilmiştir. Yapılan yeni tanıma göre, kişinin kamu görevlisi sayılması için aranacak yegane ölçüt, gördüğü işin bir kamusal faaliyet olmasıdır.

Bilindiği üzere, kamusal faaliyet, Anayasa ve kanunlarda belirlenmiş olan usullere göre verilmiş olan bir siyasal kararla, bir hizmetin kamu adına yürütülmesidir. Bu faaliyetin yürütülmesine katılan kişilerin maaş, ücret veya sair bir maddî karşılık alıp almamalarının, bu işi sürekli, süreli veya geçici olarak yapmalarının bir önemi bulunmamaktadır. Bu bakımdan, örneğin mesleklerinin icrası bağlamında avukat veya noterin kamu görevlisi olduğu hususunda bir tereddüt bulunmamaktadır. Keza kişi, bilirkişilik, tercümanlık ve tanıklık faaliyetinin icrası kapsamında bir kamu görevlisidir. Askerlik görevi yapan kişiler de kamu görevlisidirler. Bu bakımdan örneğin bir suç vakıasına müdahil olan, bir tutuklu veya hükümlünün naklini gerçekleştiren jandarma subay veya erleri de, kamu görevlisidirler.

Buna karşılık, kamusal bir faaliyetin yürütülmesinin ihaleye dayalı olarak özel hukuk kişilerince üstlenilmesi durumunda, bu kişilerin kamu görevlisi sayılmayacağı açıktır._

Ayrıca bazı kanunlarda, kamu görevlisi gibi cezalandırılacak olan kişiler özel olarak belirlenmiş olup belirtilen şahısların da bu suçun faili olabileceği göz ardı edilmemelidir. (Bkz. Kooperatifler Kanunu madde 62)


Tüm bu hususlarla birlikte kamu görevlisi olmayan kişilerin bu suça azmettiren yahut yardım eden olarak iştirak edebileceklerini belirtmek isteriz. 

**Suç Hangi Fiillerle İşlenir?**
 
Kanun maddesine göre iki farklı fiille bu suç işlenebilir: 

1-Görevin gereklerine aykırı hareket etmek sureti ile
2-Görevin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme gösterilmesi sureti ile
Burada dikkat edilmesi gereken husus, kamu görevlisinin kendi görev kapsamına giren bir yetkiyi hukuka aykırı kullanması, ihmal etmesi yahut geciktirmesidir. Yargıtay'a göre ''Görevi kötüye kullanma suçunda, kötüye kullanılan bizzat görev değil kamu görevlisinin sahip olduğu yetkidir. Kamu görevlisinin kendi görev alanına giren yetkilerini kötüye kullanmak sureti ile mevzuat ve etik kuralların öngördüğü usul ve esaslardan farklı bir biçimde yapması, görevde yetkinin kötüye kullanılmasıdır.'' 

Kamu görevlisinin kendi görev alanına girmeyen, yetkisiz olduğu bir kamu faaliyetine ilişkin olarak ise görevi kötüye kullanma suçunu işlemesi mümkün değildir. 

**Suçun Oluşması İçin Meydana Gelmesi Gereken Neticeler**

Görevi kötüye kullanma suçu bir zarar suçu olup suça konu fiillerin bazı sonuçlar doğurması gerekir ki bu suç oluşsun. İş bu neticelerden herhangi biri gerçekleşmediği takdirde suç oluşmaz. Kanunda üç farklı netice sayılmıştır:

1-Kişilerin mağduriyetine neden olma
2-Kamunun zararına neden olma
3-Kişilere haksız bir yarar sağlama

**Suçun Manevi Unsuru**

Görevini kötüye kullanma suçu ancak genel kast manevi unsuru ile işlenebilir. Kanun, bu suçun taksirli şeklini cezalandırmamaktadır. Her ne kadar TCK madde 257'nin 2. Fıkrası ile suçun ihmal ya da gecikme göstererek de işlenebileceği düzenlenmiş ise de bu taksirle işlenebileceği anlamına gelmemektedir. Burada fiil ihmali olup ihmalin de kasıtlı olarak yapılması gerekmektedir. 

**Görevi Kötüye Kullanma Suçunun Cezası**

Suçun, görevin gereklerine aykırı hareket etmek sureti ile işlenmesi halinde 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile; görevin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme gösterilmesi sureti ile işlenmesi halinde ise 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı düzenlenmiştir.

Görevi kötüye kullanma suçunda, verilen ceza koşulları oluştuğu takdirde para cezasına çevrilebileceği gibi verilen cezanın ertelenmesi ya da hüküm hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi de mümkündür. 

**Şikayet Süresi ve Zamanaşımı**

Görevi kötüye kullanma suçu şikayete tabi suçlardan olmayıp soruşturulması ve kovuşturulması yalnızca dava zamanaşımı süresi ile sınırlıdır. Burada dava zamanaşımı 8 yıl olup olay tarihinden itibaren 8 yıl geçmesine rağmen soruşturma yapılmamışsa suç, zamanaşımına uğrar ve cezalandırılamaz. 

Görevi kötüye kullanma suçu için ceza zamanaşımı ise 10 yıldır. Fail mahkumiyet hükmü alıp da üzerinden 10 yıl geçmişse ve cezası infaz edilmemişse failin hapis cezası ortadan kalkar.

Bu yazımızda her ne kadar genel hatları ile görevi kötüye kullanma suçundan bahsetmiş isek de somut olaya göre değişen birçok husus bulunmakta olup hukuki sürecin daha sağlıklı yönetilmesi adına her zaman bir uzmandan yardım almakta fayda vardır. 

''görevi kötüye kullanmak'' terimi en basit hali ile kamu görevlisinin görevlerine aykırı hareket etmesi, görevini yapmayı ihmal etmesi yahut yapmaması 

Makalelerimiz

GÖZLEM ALTINA ALMA

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU