DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ

Deneme süresi; işçi ve işveren arasında gerçekleşen iş sözleşmesine ayrı bir madde olarak koyulan bir hüküm ile işçinin çalışma şartlarını deneyimleyip, işçinin işin niteliğini kavrayıp kavrayamayacağı ve işçinin üstlendiği işi yapabilme yeteneğinin ölçüldüğü süre olarak tanımlanmıştır.

Deneme süreli iş sözleşmeleri, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 15. Maddesinde düzenlenmiş olup Kanun’un ilgili maddesi şu şekildedir:

MADDE 15. – Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır.”

İş Kanunu’nun 15. Maddesinde belirtildiği üzere, deneme süreli iş sözleşmeleri bireysel iş sözleşmelerinde en çok 2 aya kadar olabilirken bu süre toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar uzatılabilmektedir. Eğer işçi-işveren arasında belli bir deneme süresi kararlaştırılmamışsa varsa toplu iş sözleşmesinde esas alınan süre, eğer toplu iş sözleşmesinde böyle bir süre belirtilmemişse İş Kanunu’nda belirtilen deneme süresi esas alınmalıdır. Deneme süresi işçinin fiilen işe başlamasıyla beraber hüküm ifade eder.

DENEME SÜRESİ HER İŞ İLİŞKİSİNDE HER ZAMAN VAR MIDIR?

İş sözleşmelerinde deneme süresinin belirtildiği ayrı hükmün açıkça iş akdinde belirtilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde her iş ilişkisinin başlamasından sonra ilk iki ayı deneme süresidir şeklinde bir uygulama söz konusu olmayacaktır. İşçi ve işveren arasında düzenlenen iş akdinde deneme süresi öngörülmemiş o iş ilişkisinde deneme süresinin bulunmadığı kabul edilir.

İŞ SÖZLEŞMESİ YAZILI ŞEKİLDE YAPILMADIĞI TAKDİRDE DENEME SÜRESİ NASIL DEĞERLENDİRİLECEKTİR?

Taraflar arasında sözlü olarak yapılan iş sözleşmesinde deneme süresinin bulunduğunu ispatlamak güçtür. İşçi-İşveren arasında yapılan iş anlaşmasının sözlü olması halinde sadece deneme kaydını gösteren özel bir metin imzalanmış ise bu deneme süresinin varlığı geçerlidir. Deneme süresinin yazılı olarak yapılması şartı; taraflar arasında sonradan doğacak uyuşmazlıklardan dolayı ispat şartı açısından önem taşımaktadır.

DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA İŞÇİ VE İŞVERENİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELERDİR?

Deneme süresi fark etmeksizin işçi sigortasız olarak hiçbir şekilde çalıştırılamaz. İşveren tarafından sigorta yaptırılması işverenin işçiye karşı en önemli yükümlülüklerinden bir tanesidir.

İşçinin iş güvencesi, kıdem tazminatı ve yıllık izin hakkı açısından 2 veya 4 aylık deneme süresinin varlığı bu hakları etkilememektedir. Bu hakların elde edilmesi için aranan çalışma süresinin hesabında deneme süreleri de çalışma süresinden sayılır. Ayrıca işçiler deneme süresi içerisinde hastalandıklarında rapor alarak işe gelmeyebilirler. Bu süre deneme süresinin içerisinde sayılacaktır. İşçiler deneme süresi içerisinde grev, sendikaya üye olma gibi benzeri durumlarda katılma hakları da mevcuttur.

Deneme sürelerinde en önemli hususlardan biri ise işçinin deneme süresi içerisinde işten çıkarılması durumunda işe iade davasının söz konusu olup olamayacağıdır. Şöyle ki; işe iade davalarının açılabilmesi için işçinin en az 6 ay işyerinde çalışmış olması gerekmektedir. Henüz bu süre dolmayacağından dolayı deneme süresi içerisinde işten çıkarılan kişi işe iade davası açamaz.

DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH USULÜ NASILDIR?

Taraflar arasındaki iş sözleşmesinde deneme süresinin olması halinde ve bu süre içerisinde iş sözleşmesini feshedecek olan işçi ve işveren açısından herhangi bir bildirim şartı ve ihbar tazminatı yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Her somut olaya göre hukuki durum değişebilecektir. Basit hatalar, somut olayın ve hukuki kuralların doğru irdelenmemesi sebebiyle hak kaybına uğramamak için uzman kişilerden yardım alınması tavsiye edilir.